Rezolucije iz 1941. godine – Prvi antifašistički proglasi jednog naroda u Evropi

Povodom obilježavanja 75. godišnjice pojave niza rezolucija Bošnjaka, kojom se osuđuju zločini prema Srbima, Jevrejima i Romima, u Jablanici je održana javna tribina u organizaciji Udruženja podružnice građana „Mladi muslimani“.

O značaju Mostarske rezolucije i njenim specifičnostima govorio je Fatmir Alispahić. Fatmir Alispahić je akcentirao da je  rezolucija Glavnog odbora društva muslimanskih vjerskih predstvnika El Hidaje u Sarajevu u stvari predstavljala inicijaciju za oglašavanje muslimanskih organizacija i i istaknutih ličnosti širom Bosne i Hercegovine.To je bio prvi glas antifašizma u Evropi i nesumnjivo predstavlja izuzetno značajan historijski događaj. Mostarska rezolucija  izdata 21. oktobra 1941. godine, po riječima Alispahića imala je specifičnosti u odnosu na druge.

„Mostarska rezolucija je trasirala put spašavanja Jevreja u Mostaru i evakuaciju Jevreja iz Mostara prema Italijanskom području, tako da je na najbolji naćin posvjedočeno 1999., kada je u Mostaru napravljen spomenik žrtavama holkausta i kada je podcrtano da bi jevrejske  žrtve bile mnogo veće da nisu tadašnji Bošnjaci u Mostaru digli svoj glas 1941. za zaštitu Jevreja, Srba i Roma, ali konretno da nigdje na području NDH Jevreji nisu bili zaštićeniji  nego u Mostaru, upravo zbog toga što je mostarska rezolucije odnosno mostarski Bošnjaci  vrlo odlučno digli svoj glas  protiv represija fašističko ustaškog režima“, kaže Alispahić.

Alispahić je istakao da su, izlažući se velikoj opasnosti od represalija, mostarsku deklaraciju potpisalo dvadesetak najuglednijih Mostaraca među kojima su bili Husaga Ćišić, Smail Ćemalović, Mustafa Pašić, Salih Komadina, Ibrahim Ribica i drugi a da su poticali iz svih društvenih slojeva. Inicijacija se pripisuje Đžemalu Bijediću tadašnjem sekretaru Mjesnog komiteta u Mostaru. Ovim dokumentima učinjen je prvi javni istup protiv fašima.

„Činjnica je da su bošnjačke rezolucije iz 1941. prvi antifašistički dokumneti u Bosni i Hercegovini i prvi antifašistički proglasi jednog naroda u Evropi“, zaključio je Alispahić.

Ovom prilikom ujedno je promovisana knjiga Umjerenost u politici i djelovanju Alije Izetbegovića.

Glas razuma i hrabrosti širom zemlje

• Rezolucije su izdate u Sarajevu, Prijedoru, Mostaru, Banjoj Luci, Bijeljini i Tuzli. Postoje neke indicije da su rezolucije donesene i u Bosanskoj Dubici, Visokom, Bileći, Trebinju  i moguće u još nekim drugim bosanskim mjestima, podsjeća NAP.

-Najpoznatija je Sarajevska rezolucija (usvojena 14. augusta 1941.) koju je potpisalo 108 najuglednijih sarajevskih Bošnjaka na prijedlog Glavnog odbora El-Hidaje (društva muslimanskih vjerskih predstavnika) protiv počinjenih zločina i u kojoj se osuđuju oni Bošnjaci koji su učestvovali u tim zločinima. Rezolucija je uručena i dr. Jozi Dumandžiću koji je boravio u Sarajevu kao specijalni Pavelićev izaslanik pri njemačkoj komadi, nakon čega je Rezolucija umnožavana i dalje distribuirana. Upućena je najvišim organima vlasti tzv. NDH, kao i bošnjačkim predstavnicima u tim organima. Inicijatori i idejni tvorci ove rezolucije bili su Mehmed-efendija Handžić, istaknuti alim, i Kasim-efendija Dobrača, predsjednik El-Hidaje.

-Kako piše Muhamed Hadžijahić, „posljednje dvije od nama pristupačnih rezolucija, Bijeljinska, 2. 12. 1941., i Tuzlanska, 11. 12. 1941., donesene su nakon četničkog pokolja oko 300 Bošnjaka u selu Koraj, 28. 11. 1941. godine. Taj masakr ustaše su nastojale iskoristiti za dalje produbljivanje mržnje i izazivanje osvete, kao što je bilo i povodom mobiliziranja ljudstva u Francetićevu legiju. To su spriječili ugledni i rodoljubivi građani Bijeljine i Tuzle, koji su posebnim rezolucijama osudili zločine.

(MiruhBosne/TV1/Stav/Gračanički glasnik)