Muzej drvorezbarstva u Konjicu

Sredinom juna ove godine Konjic je dobio prvi Muzej drvorezbarstva, jedinstveni objekat u Bosni i Hercegovini koji čuva tradiciju specifičnog zanata Konjičana, a koja seže sve do 1885. godine.

Muzej je otvorila firma Zanat, čije ime je poznato ne samo na domaćem tržištu, već i u Evropi i svijetu, kada je riječ o visokokvalitetnom dizajniranom namještaju.

U muzeju se nalaze i eksponati koje je još 30-ih godina prošlog vijeka pravio djed današnjih vlasnika Zanata, a ti komadi namještaja su se nekada izlagali na sajmovima širom Evrope. I tada, a i danas, se znalo da u ovom kraju nastaje najfiniji i najkvalitetniji namještaj, onaj na kome se preciznom i brižnom rukom urezala tradicija i vizija.

U razgovoru za eKapiju Bojana Nikšić iz firme Zanat pojašnjava kako je došlo do ideje da otvore Muzej drvorezbarstva, koji svojim izgledom potvrđuje da onaj koji njeguje svoju tradiciju zna put ka budućnosti.

– Ideja za Muzej drvorezbarstva rodila se prije nekoliko godina, nakon čega smo postepeno i paralelno razrađivali koncept muzeja i radili na prikupljanju muzejske građe. Smatrali smo da drvorezbarstvo kao zanat zaslužuje da u Konjicu u kom će posjetioci moći vidjeti kako se ovaj zanat sačuvao i opstao toliki niz godina, i na koji način danas doprinosi ljepoti dizajnerskog namještaja koji se proizvodi u našoj firmi, a izvozi na četiri kontinenta. Drvorezbarstvo je ekonomski održiv, društveno uključujući i ekološki održiv zanat koji je 2017. godine UNESCO uvrstio na Listu nematerijalne svjetske baštine.

Postavku muzeja čine stari komadi namještaja, alati, fotografije, istorijski dokumenti, isječci iz novina… Tim od nekoliko ljudi je učestvovao u radu na konceptu muzeja, a među najznačajnijima su arhitekta, grafički dizajner i književnik, koji su radili kao jedan tim i međusobno se nadopunjavali.

– Građa se prikupljala postepeno od lokalne zajednice, kao i šire, van općine Konjic. Otkupljivali smo neke komade namještaja koje je još djed današnjih vlasnika firme, Orhana i Adema Nikšića, proizvodio 30-ih godina prošlog vijeka, a čije se replike, sa neznatnim izmjenama, i dalje proizvode u našoj firmi. Osim toga, za postavku smo iskoristili i veliki broj starih alata, fotografija i komada namještaja koje smo od ranije imali u našoj arhivi. Neke artefakte smo dobili od Etnološkog muzeja u Beogradu, koji čuva vrijednu zbirku predmeta konjičkih drvorezbara, a mnogo historijskih dokumenata pronašli smo u arhivima u Sarajevu, Mostaru i Beču – pojašnjava Bojana Nikšić.

Dizajn muzeja je osmislio arhitekta Emir Salkić i njegov studio Normal Arhitektura, s kojima Zanat sarađuje od osnivanja brenda. Ideja je bila “putovanje kroz vrijeme”, što je period od skoro dva vijeka. Tradicija rezbarenja drveta prilagođavala se kroz istoriju i imala je različite odlike u različitim istorijskim periodima, međutim tradicionalna vještina i tehnika rezbarenja živjele su u kontinuitetu, kaže naša sagovornica.

Kaže i kako je arhitektonsko rješenje muzeja prvo takve vrste u Bosni i Hercegovini.

– Arhitekta je za enterijer muzeja primijenio crvotočne rupe iz Ajnštajnove teorije relativiteta, što ovdje predstavlja put, odnosno prečice između vremenskih razdoblja. Arhitektnonsko rješenje oslanja se na tzv. “parametrijsku arhitekturu”, koja zahtjeva kompleksno kompjutersko modeliranje i do sada, koliko znamo, nije primjenjivana u Bosni i Hercegovini. Unutrašnjost je obložena sa više od 1.000 trokuta različitih dimenzija i izgleda poput školjke koja se proteže kroz tunele. U tunelima su postavljeni paneli sa multimedijalnim sadržajima od kojih svaki govori priču o jednom istorijskom periodu drvorezbarstva. Jedna prostorija ima zidove obložene sa oko 200 horklica Tattoo, koje je dizajnirao čuveni švedski arhitekta Gert Wingardh i njegov studio Wingardhs, a na horklicama su ispisana imena preminulih drvorezbara iz više generacija.

Drvorezbarstvo su u konjički kraj donijeli zemljoradnici iz Hercegovine još prije austro-ugarske vladavine. U to vrijeme tehnika ručnog rezbarenja drveta praktikovala se u nekoliko sela u okolini Konjica, međutim nije postojao sistematski rad, kao ni rad na očuvanju i usavršavanju tog zanata.

Nakon dolaska monarhije, austro-ugarska vlast je prepoznala vrijednost drvorezbarstva te je uspostavila nekoliko škola u kojima se izučavalo rezbarenje drveta. U Sarajevu je 1885. godine osnovana Zemaljska radionica za umjetničke zanate koja je imala šest odjeljenja, a jedno od njih je bilo za finiju obradu drveta. Austro-ugarski državni činovnici zapazili su u okolini konjičkih sela darovite rezbare nakon čega započinje školovanje Konjičana u Zemaljskoj radionici za umjetničke zanate.

Nakon završetka školovanja, obučeni rezbari otvarali su stolarske radionice u Konjicu u okviru kojih su se, tokom trogodišnjeg šegrtovanja, obučavali budući rezbari. Za vrijeme Austro-Ugarske monarhije došlo je do procvata i usavršavanja drvorezbarstva. Ono što je nekada bio “primitivni” seoski zanat, postalo je mala grana privrede, pa su se u Konjicu otvarale stolarske radionice, a majstori, uključujući i djeda današnjih vlasnika firme Zanat, izlagali su svoje proizvode na sajmovima namještaja u Budimpešti, Beču i Parizu.

Budućnost na temeljima tradicije

Danas u firmi Zanata rade rezbari koji su taj zanat učili od svojih očeva, a oni od svojih, pa se tradicija prenosila sa koljena na koljeno.

– Tehnika rezbarenja kao i alati su, u suštini, ostali nepromijenjeni od perioda Austro-Ugarske monarhije. Majstori i danas rade ručno rezbarenje na isti način na koji se to radilo prije 100 godina. Ono što se promijenilo su motivi. Danas u našoj firmi imamo modernu liniju namještaja koju karakterišu stilizovani, apstraktni motivi. Međutim, na tradicionalnim proizvodima su i motivi ostali nepromijenjeni. Zavisno od dimenzija proizvoda i kompleksnosti rezbarije zavisi i vrijeme izrade.

Zanat je 2014. započeo uspješnu saradnju sa nekoliko skandinavskih dizajnera, kao i sa Fincem Harri Koskinenom, koja traje sve do danas. Osmislili su nekoliko kolekcija za Zanat, od kojih su neke dobile vrijedne nagrade i priznanja. Zanat je u međuvremenu proširio mrežu dizajnera, pa sada rade sa Ilse Crawfrd i njenim londonskim studiom Studioilse, dizajnerima Ludovica+Roberto Palomba, kao i Francuzom Jean-Marie Massaud.

– Svi oni su za Zanat osmislili kolekcije proizvoda koje uključuju ručno rezbarenje, koje je zaštitni znak naše firme i nešto po čemu se ona razlikuje od mnoštva firmi koje proizvode moderni namještaj u drvetu. Svake godine radimo na razvoju nekoliko novih proizvoda, kao i na proširenju mreže dizajnera, a vrlo skoro ćemo predstaviti nove proizvode nastale u saradnji sa nekim novim imenima iz svijeta dizajna. Osim ovoga, kontinuiramo učestvujemo na svjetskim izložbama i sajmovima iz oblasti dizajna namještaja i enterijera, od kojih su među značajnijima IMM Cologne, Salone del Mobile u Milanu i London Design Festival. U Londonu se se upravo završile dvije izložbe u okviru London Design Festival 2019. na kojima smo izlagali naš rad – zaključuje Bojana Nikšić.