Stefan Nemanja: Spaljivao je bogumile, SPC ga proglasila svecem. Sada dobija gigantski spomenik u Beogradu

Ovih dana u Beogradu počelo je postavljanje spomenika Stefanu Nemanji, velikom županu Raške (na prlično čudnom postamentu ovog spomenika piše da je bio ‘veliki župan srpski’).

Spomenik je izazvao negodovanje i podsmijeh kod mislećih ljudi u Srbiji. Zbog visine od 25 metara ocijenjen je kao megalomanski. Tamošnja javnost ne zna ni koliko je koštao pomenuti spomenik izrađen u Rusiji.

Prilika je ovo da se podsjetimo na lik i djelo rodonačelnika Nemanjića. U nastavku prenosimo tekst s portala e-novine.com naslovljen “Sveti” Stefan Nemanja Genocidni.

Piše: Miroslav Ćosović

– Stefan Nemanja je bio klasični srednjevjekovni vladar koji ničim nije zaslužio da bude proglašen za svetitelja. U njegovom životu nije bilo ničeg svetog. Cio život je ratovao, ubijao ljude, borio se za vlast i za teritorije. Za svetitelja je proglašen jer je Srpska crkva osnovana kao privatna crkva Nemanjića i da bi se dinastija učvrstila, on je morao biti proglašen za svetitelja.

Veliki župan Raške Stefan Nemanja, rodonačelnik dinastije Nemanjića, rođen je 1113. ili 1114, a umro je 1199. godine. Navršava se 900 godina od njegovog rođenja i logično je bilo da tu godišnjicu Srpska crkva urnebesno slavi, kako ona i zna – sa stotinama predavanja, akademija, litija, priredbi… Međutim, nema ništa od toga, ovaj jubilej prolazi u tišini, niko u javnosti to i ne pominje, samo iz jednog razloga; Nemanja je kao beba kršten po obredu Rimske crkve, jer u Duklji nije bilo pravoslavnih svještenika. To SPC od njenog neukog stada mora da sakrije, stado u Crnoj Gori ne smije biti uzmemireno činjenicom da nam preci nijesu bili pravoslavci. Nemanja je oko 1185. godine osvojio katoličku Duklju/Zetu i pripojio je svojoj državi.

Pravoslavlje u Duklji/Zeti počinje sa Nemanjićima, jer je poslije 1054. godine (kada su se odijelile Rimska i Carigradska crkva), Duklja potpala pod jurisdikciju Rimske crkve.

Kao što sam već pokazao, Nemanja je rođen kao izbjeglica, najvjerovatnije na teritoriji današnje Podgorice. Mislim da će čitaocima u Crnoj Gori biti interesantno da predstavim jedno pismo u kojem se pominje Nemanja. Naime, barski nadbiskup Grgur Grizogono oko 1180. g. napisao je pismo Stefanu Nemanji. Eduard Peričić smatra da je baš Grgur Grizogono napisao “Ljetopis popa Dukljanina”. Original pisma se nalazi u arhivu Kaptola u Splitu. Evo pisma:“Magistru Gvalteriju, glasovitom splitskom kanoniku i Svete Rimske Stolice legatu, Grgur, Dioklićanske i Barske crkve ponizni sluga, zdravlje i iskreni ljubavni savez.

S najvećim poštovanjem primili smo pismo vaše dostojnosti koje ste nam uputili i razabravši njegov sadržaj zahvalni smo razmišljali o bezbrojnim dobročinstvima koje ste u svojoj dobrostivosti učinili vodeći brigu o našoj crkvi… razgovarajući s knezom i drugim splitskim odličnicima koji su nas uvijek običavali savjetovati svojom ljubavlju i razboritošću. Da je Salonitanska crkva imala primat u čitavoj Dalmaciji – to mi ne negiramo. I nama uopšte ne bi odgovaralo da se od nje dijelimo, već da od nje očekujemo savjet i ugodnu pomoć. No velika je razmirica izbila između našega grada i velikoga župana, o čemu sa vama nijesmo mogli razgovarati, zbog velikog meteža i pritisaka koji se dešavaju i bole nas. Osamsto perpera koje smo u prošloj godini očekivali da prihodujemo od svojih imanja on (veliki župan Nemanja) traži za sebe, a mi ne možemo da položimo traženu sumu, jer su polja opustošena, te je on ponovo zaprijetio gradu, o čemu bi prezviter Maraldus, očevidac svega ovoga, mogao da vam referiše. Tako, mnogim metežima i pritiscima izloženi, svi ljudi stenju i pate (gemunt et dolent). A od kneza Mihaila, čija briga za dioklićansku crkvu nije mala, ne može se u ovim okolnostima očekivati pomoć, pa ćemo se, postupajući po volji previšnje milosti, u korist naše crkve, i do postignuća nekoga rešenja, nadati bez sumnje u vašu nadu i pomoć.” (Radoslav Rotković, Pismo nadbiskupa Grgura splitskom kanoniku Gvalteriju o nevoljama koje su i kler i kneza Mihaila snašle od Nemanjinih pritisaka, knjiga “Kraljevina Vojislavljevića XI – XII vijeka”, Podgorica, 1999).

Iz pisma provijava neraspoloženje prema Nemanji, a pohvalno se govori o dukljanskom knezu Mihailu.

U borbi za prijesto Raške Nemanja je u bitki kod Pantina ubio i svog rođenog brata Tihomira. Povodom toga, Simo Živković u časopisu “Srpsko nasleđe” (broj 5, maj 1998), piše: “Čudna je politika naše crkve: Nemanja je svetac, iako je indirektno ubio svog brata Tihomira: porazio ga u jednom boju na Kosovu (1168).(Tihomir bežao, i onako težak u oklopu, udavio se u Sitnici.)”

Simo Živković ovo “čudna je politika naše crkve”, napisao je sa blagoslovom dvojice vladika te iste crkve, koji su bili članovi redakcijskog odbora, što sam već pokazao.

Nemanja je bio vrlo krvoločan i svirep, za to imamo potvrdu, surovo je progonio jednu vjersku zajednicu, koju su i pravoslavna i rimokatolička crkva gledale kao jeretičku. Radi se o bogumilima. Evo jednog objašnjenja ko su bili bogumili: “BOGOMILI, pristalice verskog pokreta koji je verovatno nastao u X v. (kad se pominje pop Jeremija Bogomil u Bugarskoj) pod neposrednim uticajem ma nihejskih (dualističkih) učenja na Bliskom istoku. Socijalna osnova pokreta je nejednaka. Prezviter Kozma ih je u X v. optuživao kako‘uče svoje da se ne pokoravaju vlastima svojim, kore boljare, smatraju mrskim bogu onoga koji rabota za cara i svakome rabu govore da ne radi za svoga gospodara’.U Bosni je kasnije bogomilstvo odgovaralo plemstvu koje se borilo protiv Ugara kao osvajača i nosilaca katoličanstva. Ni bogomilsko učenje nije jedinstveno. Osnova mu je dualistička, u početku jako naglašena (pored boga dobra koji je stvorio duhovni svet, postoji i bog zla, koji je stvorio materijalni svet), da se kasnije svede na uopštenije učenje u borbi dobra i zla i čovekovom otpadništvu od svog prabića. Bogomili su odbacivali crkvenu hijerarhiju i posede, zatim crkvu, krst, ikone i sve molitve osim ‘Oče naš’ a delili su se na askete (‘savršene’) i obične vernike (‘slušaoce’ ili ‘verne’), mada se i ovde javljaju odstupanja, sve do pojavedjeda, crkvenog starešine u Bosni. Bogomilstvo se raširilo u Bugarskoj, Makedoniji, Raškoj (babuni), Bosni (crkva bosanska, dobri bošnjani, krstjani, patareni), a prodrlo je i na zapad (katari u Italiji, albižani u Francuskoj).”(Nova enciklopedija u boji Vuk Karadžić – Larousse, I, A – K, Beograd, 1977, str. 222)

U Beogradu je 1935. objavljeno drugo izdanje udžbenika “Istorija opšte hrišćanske i srpske pravoslavne crkve (za više razrede srednjih škola)”, autori su bili protoprezviter Živ. M. Marinković i Jevrem Igumanović a izdavač Izdanje knjižare Vlad. N. Rajković i komp. U knjizi, na stranama 56 i 57 postoji poglavlje “Bogomili”. Evo ga:

“Poreklo bogomilske jeresi. Ova jeres vodi svoje poreklo od starog persijskog manihejstva koje se u VII veku pojavilo u Jermeniji i pod imenom novo manihejstvo ili pavlovstvo, po apostolu Pavlu, čije su poslanice najviše čitali. Ova se jeres tako naglo širila po Jermenskoj, da su protiv njenih pristalica vizantinski carevi preduzimali krvava gonjenja, dok ih, najzad, nisu preselili u Plovdiv, u današnjoj Trakiji. Odavde su se brzo raširili po celom Balkanskom Poluostrvu pod imenom bogomili. Kod nas su, u Nemanjinoj Srbiji, bili poznatiji pod pogrdnim imenom babuni. U Bosni su poznati pod imenom kršćani. Iz Bosne su se širili sve dalje na zapad i dospeli čak do Francuske. Tamo su ih nazivali katarima, a u Italiji patarenima.

Organizacija i učenje bogomila. Iako su bogomili učili o međusobnoj jednakosti, kao i da svaki od njih može biti propovednik ili učitelj, ipak su imali svoju organizaciju. Na čelu te organizacije bio je djed, a do njega dvanaest strojnika. Među strojnicima najugledniji zvao se gost, a drugi po redu starac. Svi pak oni, koji su svoje verske obaveze savesno i tačno ispunjavali, nazivali su se starešine. U osnovi njihovog verskog učenja bio je manihejski, upravo gnostički dualizam, tj. verovanje u jednoga dobroga Boga i zlog duha – đavola. Posljednji je, a ne Bog, tvorac vidljivog, materijalnog sveta, pa i čoveka. Zato čovek, kome je Bog dao dušu, ali koja se nalazi zarobljena u telu, treba da je oslobodi tog satanskog okova. A to može postići samo ugušivanjem svojih želja askezom. Otuda su veoma strogo postili. Preporučivali su i uzdržavanje od braka. Bogosluženja nisu imali, otuda im ni hramovi nisu bili potrebni. Na duge molitvene skupove okupljali su se po privatnim kućama, i to noću. Odbacivali su vaskrsenje (jer je telo đavolsko), svete tajne, obrede, krst, ikone. Naročito su bili protivnici ubijanja, makar i u ratu. Jer, učili su, ubijajući ljude, mi ih lišavamo svake mogućnosti da strogom askezom dušu svoju oslobode satanskog okova (tela). Zato su bili i protiv vojske.

Ovakvim svojim unakaženim i razornim učenjem bogomili su bili veoma opasni po crkveni, društveni i državni poredak. I nije čudo što su u svima državama gonjeni i od crkve i od državne vlasti. Kod nas, u Srbiji, uništeni su za vreme Stevana Nemanje. Oni što ne htedoše da se odreknu ove jeresi, pobegnu u Bosnu Kulinu Banu. Tu su našli plodno zemljište za svoju jeres, jer je i sam Kulin bio bogomil.”

Danas je uobičajeno da se nazivaju bogumili, a ne bogomili.

Sad da pogledamo prvoklasni izvor kako se Nemanja obračunao sa bogumilima u Raškoj/Srbiji. On ih je istrijebio, današnjim rječnikom rečeno – izvršio je genocid nad njima. To nam predstavlja niko drugi do njegov sin Stefan Prvovenčani: “Kao nekada prorok Ilija, koji je ustao na bestidne jereje, i on obliči njihovo bezboštvo; jedne spali, a druge različitim kaznama kazni, treće liši zemlje od države svoje adomove njihove i sva njihova imanja sakupivši, razdade ih leproznim i ubogim.A učitelju i načelniku njihovom odreza jezik u grlu njegovom, koje ne ispovedaHrista, sina Božjeg. I knjige njegove nečastive spali i ovoga izagna, zapretivšida se nikako ne ispoveda ni pominje trikleto ime. I sasvim iskoreni tu prokletuveru, da se ona ne pominje nikako u državi njegovoj, već da se slavi jedinosušnai nerazdeljiva i životvoreća Trojica: Otac i Sin i Sveti Duh, svagda i sada i u vekevekova, amin.” (Stefan Prvovenčani, Sabrana dela, Srpska književna zadruga, Beograd, 1999, strana 37).

Srpska crkva, danas zvana Svetosavska crkva, kako je nazivaju sami njeni najviši velikodostojnici, imala je predistoriju tako što je prvi svetac ove crkve – Nemanja, u monaštvu nazvani Simeon, bukvalno istrijebio u svojoj državi pripadnike jedne vjerske zajednice, to je bio prototip onoga što danas zovemo – genocid.

I Rimska crkva je nad bogumilima – katarima, izvršila ono što danas zovemo genocid. U srednjevjekovnoj Francuskoj bogumili su zvani katarima. Katari (starogrčki: καθαροί – čist, povezano sa katarzom, što znači pročišćenje) ili Albižani (po gradu Albi u Langdoku, današnja Francuska) bili su pripadnici hrišćanskog pokreta koji se širio Evropom od 11. do 14. vijeka. Smatra se da je katarsko učenje nastalo pod uticajem bogumilskog učenja sa Balkana. Rimska crkva ih je zbog njihovih ubjeđenja proglasila za jeretike i surovo progonila, krajem 12. i početkom 13. vijeka. Papa Inoćentije III je pozvao na krstaški rat protiv katara. Krstaški rat je poslije više godina završen tako što su ubijene desetine pa čak i stotine hiljada katara. Papu Inoćentija III, koji je pokrenuo genocid nad katarima, niko nije proglasio za svetitelja, niti to ikome pada na pamet.

Milorad Tomanić piše o Nemanji: “Posle lekcije koju je dobio od cara Manojla, Stefan Nemanja se primirio i do kraja carevog života nije preduzeo ništa štobi ovog moćnika moglo da naljuti. Međutim, Nemanja je slabije od sebe imao nadrugoj strani – u svojoj zemlji. Osim što je braću doveo u red, nateravši ih dapriznaju njegovu vrhovnu vlast, odlučio je i da Rašku učini verski jednoobraznom zemljom, tj. isključivo pravoslavnom. Glavni problem na tom putu bili sumu bogumili. Zato je Stefan Nemanja krenuo u veliko istrebljenje (danas bi tonazvali genocid) svih onih bogumila koji nisu želeli da prihvate pravoslavlje i dase pokrste. Jedni su uspeli da izbegnu u Bosnu kod Kulina-bana. drugi su se pokrstili, a oni najprivrženiji svojoj veri masovno su ubijani, pa su čak i živi spaljivani u ime Hristove crkve i pravoslavlja. Na velikim lomačama spaljivane sui bogumilske knjige (prizori koji će se ponoviti i u vreme Trećeg rajha), tako daistrebljenje (genocid) nije bilo samo fizičko nego i duhovno.”(Milorad Tomanić, Srpska crkva u ratu i ratovi u njoj, Beograd, 2001).

Tomanić priča da je Nemanja radio isto što i ustaše, ali nekih 750 godina prije ustaša. Komentariše Nemanjih genocid nad bogumilima: “Ne podseća li ovo napriču iz NDH. ‘Jedna trećina mora se pokatoličiti, jedna trećina mora napustitizemlju. jedna trećina mora umreti’!” (ista knjiga).

Stefan Nemanja je bio klasični srednjevjekovni vladar koji ničim nije zaslužio da bude proglašen za svetitelja. U njegovom životu nije bilo ničeg svetog. Cio život je ratovao, ubijao ljude, borio se za vlast i za teritorije. Za svetitelja je proglašen jer je Srpska crkva osnovana kao privatna crkva Nemanjića i da bi se dinastija učvrstila, on je morao biti proglašen za svetitelja.

Protojerej stavrofor prof. dr Radomir Popović, redovni profesor Bogoslovskog fakulteta u Beogradu održao je 2008. u Beogradu predavanje na temu “Sveti Simeon Mirotočivi i pravoslavlje u srpskim zemljama”. U želji da uzdigne Nemanju trućao je neke besmislice, kako je Stefan Nemanja ravan Isusovim apostolima: “Naravno,životopisci vide prepodobnog kao ravnoapostolnog, kao onoga koji je primioangelski obraz. Kako je to prepodobni Simeon – ravnoapostolni? Upravo potome što je učvršćivao pravoslavnu veru u Raškoj državi toga doba, pre svegagrađenjem zadužbina koje smo nabrojali, i mnogim drugim koje nisu moždaevidentirane u žitijima koje imamo, a kojih je svakako bilo.”

Ovaj argument kako je Nemanja krajem 12. vijeka učvršćivao pravoslavlje u Raškoj, jednako je jak kao kad bi neko dao pohvale sv. Franju Asiškom kako je učvršćivao rimokatoličku vjeru u Italiji. Ko je to Rašku htio da otrgne od pravoslavlja krajem 12. vijeka? Uistinu, Stefan Prvovenčani – sin Nemanjin, od rimskog je pape dobio kraljevsku krunu 1217. godine. Ili je Popović pod ovim “učvršćivao pravoslavnu veru” mislio na genocid koji je Nemanja izvršio nad bogumilima?

Nemanja je proglašen za svetitelja svega godinu dana poslije smrti, nije bilo nikakvog provjeravanja njegovog života, nikakva čuda se nijesu desila u tih godinu dana, jednostavno, pao je dogovor unutar vladarske porodice da se svi vladari Nemanjića počnu proglašavati za svece, kako bi se tako učvrstio njihov kult među plemstvom, srbljima i drugim pravoslavcima njihove države.

Željko Fajrić u knjizi “Sveta loza Stefana Nemanje” , kaže u vezi toga: “Izgleda da je širenje Nemanjinog kulta ipak bilo više namera Savina iStefanova nego što je to bilo stvarno spontano. Kao mudri državnici znali su daovakav kult može da učvrsti dinastiju Nemanjića i da zahvaljujući tome doprinese unutrašnjoj stabilnosti u državi.”

Željko Fajfrić je pravnik – advokat, ali na vrlo pitak i razumljiv način piše istorijske knjige. Drži se izvora i izvan onoga što izvori kazuju ne postavlja teorije i ne daje fantastične zaključke, što inače rade mnogi profesionalni srpski istoričari.