GAZI HUSREV-BEG

Gazi Husrev-beg, drugi pravi osnivač Sarajeva, rođen je oko 1480. godine u Serezu (Grčka), gdje mu je otac Ferhad-beg, rodom iz okoline Trebinja, bio namjesnik.

Majka mu je bila kćerka sultana Bajazida II. Odrastao je i odgojen na carskom dvoru. Prije dolaska u Bosnu bio je namjesnik Smederevskog sandžaka, a obavio je i nekoliko diplomatskih misija u ime sultana na dvorovima nekih evropskih vladara. Kad je 1521. godine došao u Sarajevo, odmah su počeli njegovi veliki građevinski poduhvati u ovome gradu. Po svojim građevinama, koje je podigao u Sarajevu i vakufima koje je ostavio za izdržavanje svojih zadužbina, Gazi Husrev-beg je najveći i najznačajniji legator u Bosni i Hercegovini. Umro je u Sarajevu 1541. godine i sahranjen u turbetu kod svoje džamije, koje je još za života sagradio.

GAZI HUSREV-BEGOV VAKUF

Gazi Husrev-begova džamija, najveća i jedna od najljepših u Bosni i Hercegovini, podignuta je 1530-31. (937. po hidžri).

Godinu poslije toga sagrađen je mekteb u haremu džamije, a preko puta Hanikah. Godine 1537. napisana je vakufnama za medresu, za čije je podizanje Gazi Husrev-beg uvakufio sedam stotina hiljada dirhema. Svoju medresu, koja je za svo vrijeme osmanlijske vladavine bila najznačajnija prosvjetna ustanova u Bosni i Hercegovini, Gazi Husrev-beg je namijenio na ime svoje majke Seldžuke, po kojoj se medresa i zvala Seldžukija, a po olovnom krovu, Kuršumlija. Osim spomenutih ustanova, Gazi Husrev-beg je podigao: imaret i musafirhanu, hamam, bezistan, dva hana, vodovod, šadrvan u haremu džamije, javni toalet. Njegovom vakufu pripada i sahat-kula, za koju se ne zna je li podignuta za njegova života ili kasnije, zatim muvekithana u dvorištu džamije, koja je podignuta 1859. godine. Iz sredstava njegovog vakufa otvorena je vakufska bolnica u Sarajevu 1866. godine, koja je radila sve do izgradnje Državne bolnice u Sarajevu 1882. godine.

Za izdržavanje ovih objekata Gazi Husrev-beg je uvakufio oko dvije stotine dućana u sarajevskoj čaršiji, velike komplekse zemlje u okolini Jajca i šume u Tešnju. Isto tako, ostavio je vakufe u Serezu kao i gotovog novca koji se je izdavao na rebah (priplod). I prihodi od bezistana, hamama i hanova trošili su se za izdržavanje ovih objekata.

BIBLIOTEKA

Gazi Husrev-begova biblioteka u Sarajevu prva je biblioteka za koju pouzdano znamo kada je osnovana.

Vakufnamom o svojoj medresi Gazi Husrev-beg je predvidio da: »Što preteče od troškova za gradnju medrese, neka se za to kupi dobrih knjiga, koje će se upotrebljavati u spomenutoj medresi, da se njima koriste čitaoci i da iz njih prepisuju oni koji se bave naukom«. Prema tome, Gazi Husrevbegova biblioteka datira otkad i njegova medresa, tj. od 1537. Godine, a za datumom njenog osnivanja smatra se 26. redžep 943. godine, odnosno 08. januar 1537. godine

Sve do 1863. godine, Biblioteka je bila u sklopu Kuršumlije medrese. Te je godine, na poticaj Topal Osman-paše, guvernera Bosne, uprava Gazi Husrev-begova vakufa dogradila jednu veću prostoriju uz Begovu džamiju ispod munare za Biblioteku. Tu je bila smještena do 1935. godine kada je, zbog povećanja knjižnog fonda, preseljena u prostorije ispred Careve džamije, gdje je ostala do početka agresije na Bosnu i Hercegovinu 1992. godine.U aprilu 1992. godine, iz sigurnosnih razloga, izmještena je na više mjesta u gradu.

Tokom četverogodišnjeg perioda rata iz istih razloga više puta je knjižni fond Biblioteke mijenjao lokaciju, te je na taj način u potpunosti i sačuvan. Nakon agresije na BiH Biblioteka je smještena u zgradu pored ženskog odjeljenja Gazi Husrev-begove medrese na Drveniji u ulici Hamdije Kreševljakovića 58, gdje je i ostala sve do 2013. godine.

Danas se Gazi Husrev –begova biblioteka nalazi u srcu Starog Grada, u ulici Gazi Husrev-begova 46, gdje je izgrađen novi reprezentativan objekat isključivo za tu namjenu. 15. januara 2014. godine upriličena je svečana ceremonija otvaranja nove zgrade, koja je izgrađena i opremljena uz pomoć finansijske podrške Države Katar. Zgrada se nalazi odmah pored zapadnog zida Kuršumlije medrese. Biblioteka sena kraju, kao što vidimo, ponovo vraća u svoj prvobitni dom, na mjesto svog osnivanja i početka, u kompleks Gazi Husrev-begova vakufa.

Gazi Husrev-begova biblioteka trenutno ima oko stotinu hiljada bibliotečkih jedinica (rukopisa, štampanih knjiga, časopisa i različitih dokumenata) na arapskom, turskom, perzijskom, bosanskom i još nekim evropskim jezicima. Od toga više od 10.500 bibliotečkih jedinica čine kodeksi rukopisa sa oko 20.000 većih i manjih djela iz islamskih nauka, orijentalnih jezika, lijepe književnosti, filozofije, logike, historije, medicine, veterine, matematike, astronomije i drugih nauka.

(mb/ghb.ba)