Na svojoj zemlji od pamtivjeka! Genetička struktura ostataka sa nekropole kod Tarčina odgovara našoj

Antropološkom analizom 22 skeletna ostatka sa nekropole stećaka “Metaljica” Vilovac kod Tarčina iz 15 stoljeća, utvrđeno je da je tu ukopano 17 odraslih individua starosti između 40 i 50 godina i petero djece starosti od devet mjeseci do devet godina. Njihova genetička struktura odgovara genetičkoj strukturi današnjeg bosanskog stanovnika.

Direktor Instituta za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju UNSA i voditelj projekta Naris Pojskić  pojasnio je u razgovoru za Fenu da je analizirano 20 grobova u kojima su bile 22 individue, konstatovani su dvojni ukopi, odnosno u dva groba ukopane su po dvije individue.

– Analizom je utvrđeno da je na “Metaljici” ukopano 17 odraslih individua i petero djece. Jedno dijete je bilo starosti 9-12 mjeseci, drugo 4+-1 godina, treće 8+-2 godine, četvrto 9+-2 godine i za peto dijete godine se nisu mogle odrediti. S obzirom da su kosti postmortalno dosta oštećene, samo se na tri individue mogla odrediti okvirna starost, između 40 i 50 godina – pojasnio je Pojskić.

Utvrđeno je i brojčano stanje spolova, sedam individua je bilo muškog spola, četiri ženskog, a za njih šest nije se mogao utvrditi spol. Također, za pet dječijih skeleta nije se mogla odrediti spolna pripadnost.

– Zanimljivo je da su kod određenih individua uočene određene patologije na kostima. Tako je kod jedne individue ustanovljen teški osteoartitis – bez sumnje individua je patila od bolova u zglobovima, naročito pri kretanju, zatim u ograničenoj pokretljivosti kao i atrofiji mišića, koja dolazi uslijed smanjene pokretljivosti. Uzročnik ove bolesti jeste dizanje i nošenje teškog tereta – pojasnio je Pojskić.

Ista individua patila je i od osteoporoze – gubitka organskog i mineralnog dijela kosti koji se najviše manifestuje na pršljenovima.

– Značajno je spomenuti da je ova individua po svim prilikama imala i siflis – spolnu bolest koja se manifestuje po patološkim promjenama na lobanji – kazao je Pojskić.

Kod nekolicine individua uočena je paradentoza usljed nedostatka vitamina C, s čim su se historijske populacije često susretale, a nerijetko je to bio i skorbut – nešto ozbiljnija bolest uslijed hroničnog nedostatka vitamina C. Na zubima kod jedne individue ustanovljeni su i hipoplastični defekti na očnjacima. Ove patologije nastaju kao posljedica genetičkih faktora ili sistemskog fiziološkog stresa u koje spadaju izgladnjivanje, zarazne bolesti, metabolički poremećaji i fizičke ili psihičke traume.

Od dentalno-antropoloških specifičnosti uočljiva je pojava lopatastih sjekutića kod četiri uzorka te caklenskih ekstenzija kod šest uzoraka i obje specifičnosti javljaju se kod uzoraka muškog i jednog uzorka ženskog spola, kao i kod uzoraka dječijeg uzrasta.

– Specifično je uočljiva izrazita abrazija zuba te rijetka pojava karijesa (samo u jednom uzorku, starije životne dobi). Abrazija je karakteristična pojava na zubima srednjovjekovnih populacija zbog načina ishrane koja je uključivala slabo obrađenu hranu izrazito abrazivnog karaktera – naveo je Pojskić.

Hipoplazije cakline su rijetke na zubima ovih uzoraka, što je zanimljivo s obzirom na to da se radi o srednjevjekovnoj populaciji, gdje bi bilo za očekivati da je uslijed stresa i slabije ishrane došlo do narušavanja mineralizacije zuba. Izražena resorpcija alveolarne kosti govori u prilog mogućnosti da su ove osobe patile od parodontalnih oboljenja.

– Ipak, pri tumačenju ovih nalaza mora se biti oprezan zbog mogućnosti da je poslije smrti došlo do resorpcije kosti uslijed djelovanja kiselosti okolnog tla, te vremena proteklog od smrti do iskopavanja uzoraka – kazao je.

Analizi Y-hromosoma, koji se nasljeđuje po očevoj liniji, podvrgnuti su uzorci tri muške individue te je ustanovljeno da dvije muške osobe pripadaju I2a Y-haplogrupi (koja je najrasprostranjenija haplogrupa u recentnoj muškoj populaciji na prostoru Bosne i Hercegovine), dok jedna osoba pripada drugoj najučestalijoj Y-haplogrupi u BiH – R1b haplogrupi.

Dosadašnji rezultati molekularno-genetičke analize nisu ukazali na blisko-srodničku povezanost analiziranih individua, a za konačnu potvrdu ovog nalaza čekaju se rezultati sekvenciranja mitohondrijalne DNK koja je trenutno u fazi finalizacije.

Analizom mitohondrijalne DNK moguće je, kazao je Pojskić, pored srodničkih odnosa po majčinoj liniji, odrediti i pripadnost mitohondrijalnoj haplogrupi, što je od ključne važnosti za određivanje porijekla i pozicioniranje srednjovjekovnih bosanskohercegovačkih populacija u kontekstu cjelokupne humane populacije.

– Prema dosadašnjim naučnim saznanjima može se konstatovati da analizirane jedinke sa arheološkog nalazišta srednjovjekovne nekropole “Metaljica” nisu srodnici, različite su životne dobi i da se sa molekularno-genetičkog aspekta ne razlikuju od recentnih populacija u Bosni i Hercegovini, što populaciju ovog lokaliteta svrstava u primarno-srednjovjekovnu bosansku populaciju. Time se jasno pokazuje veza između većeg dijela današnje bh. populacije sa srednjovjekovnom bosanskom populacijom – zaključio je Pojskić.

Sonde na nekropoli “Metaljica” su trenutno zaštićene, a dalja iskopavanja su prekinuta zbog mjera koje su poduzete u cilju sprečavanja širenja koronavirusa, ali Pojskić je izrazio nadu da će ih krajem augusta ili početkom septembra ponovno otvoriti.