Organizacija koja se bavi pravima izbjeglica utvrdila da je srbijanska policija još u novembru 2023. koristila „uređaj sličan oružju za proizvodnju zvuka“ prilikom prisilnog iseljavanja izbjeglica iz objekta u kome su boravili u predgrađu Sombora, otkriva BIRN.
Dana 7. novembra 2023. godine, oko 13 sati, oko 35 izbjeglica – mahom muškaraca, uz nekoliko žena i djece – panično je pokušalo da pobjegne kroz polja nadomak napuštene kuće u predgrađu Sombora. Policija je upravo ušla u njihovo prebivalište, a iz pravca polja iza naselja odjednom je odjeknuo glasan, prodoran zvuk.
„Redovno policijski vozilo Srbije je ušlo u naselje, što je uticalo da ljudi pobjegnu u polja iza naselja. Djelovalo je kao da je policija bila postavljena u polju iza naselja kako bi presrela ljude koji su pobjegli“, navodi se u bilješci jedne od organizacija koja je bila na licu mjesta, a u koju je BIRN imao uvid.
Ipak, iz nečeg što je izgledalo kao standardna policijska akcija izdvojila se specifična stvar.
„Tokom pometnje, glasan probadajući zvuk – višeg tonaliteta od pucnja – emitovan je iz uređaja koji je ličio na oružje, a koji je koristio jedan od policajaca u polju iza mjesta prebivališta [izbjeglica]. Pretpostavlja se da je ovo korišćeno da se ubrza proces hvatanja ljudi koji su pobjegli“, navodi se u bilješci.
Ovo saznanje BIRN-a da je neka vrsta zvučnog oružja upotrebljena protiv izbjeglica, poklapa se sa onim što je kratko navedeno u izvještaju „Grupe za praćenje nasilja na granicama“ (Border Violence Monitoring Group) koju čini više organizacija koje se bave pravima izbjeglica i migranata, objavljenom u novembru 2024. godine.
U njemu se navodi da je srbijanska policija koristila „uređaj sličan oružju za proizvodnju zvuka“ prilikom prisilnog iseljavanja izbjeglica iz objekta u kome su boravili.
„Posljednje, ali ne manje važno, osoblje Collective Aid-a izvijestilo je da su vidjeli upotrebu `uređaja sličnog oružju koji koristi zvučne talase` kako bi `proizvodio buku i plašio ljude tokom iseljenja`“, navodi se u izvještaju.
U izvještaju koji se bavi nadzornom tehnologijom koja se koristi nad izbjeglicama i migrantima, ističe se i da se sumnja da je u pitanju LRAD uređaj.
LRAD je engleska skraćenica od Long range acustic device, odnosno zvučnog uređaja dugog dometa.
U novembru 2023, srbijanska policija je već neko vrijeme sprovodila najopsežniju akciju protiv naoružanih krijumčarskih bandi porijeklom iz Afganistana, Maroka i Sirije. Tokom tih akcija stručnjaci za prava ljudi u pokretu su ukazivali i na kršenje prava običnih izbjeglica, koje nemaju veze sa kriminalnim aktivnostima.
U opsežnoj policijskoj akciji, koja je trajala više mjeseci, angažovani su i pripadnici redovne policije, interventnih snaga jedinica policije, žandarmerije, ali i Specijalne antiterorističke jedinice, SAJ.
Koje zvučno oružje je korišćeno 15. marta u Beogradu?
Ovaj događaj posebno je značajan u svjetlu velikog protesta u Beogradu 15. marta, kada se pojavila sumnja da je zvučno oružje korišćeno protiv građana tokom petnaestominutne tišine, što su demantovali MUP, BIA i Vojska Srbije.
Ne samo da su demantovali korišćenje oružja na protestu, već i inače. Ministar unutrašnjih poslova Ivica Dačić za dnevni list Danas je potvrdio da policija posjeduje sonično oružje ili kolokvijalno nazvano „zvučni top“, tj. da su ti sistemi, koji su kupljeni 2021. godine, u vlasništvu MUP-a.
Dačić je izjavio da „ti sistemi stoje „u magacinima u kutijama“ i da nisu u upotrebi, jer ne postoji zakon kojim bi njihovo korišćenje bilo dozvoljeno“.
“Neću više biti predsjednik…”
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izjavio je tokom gostovanja na TV Pink u utorak uveče da neće biti funkciji šefa države ako se utvrdi da su bezbjednosne snage koristile zvučni top na protestu održanog 15. marta.
„Evo ja vam sad kažem – ako su naše snage upotrijebile zvučni top, Vorteks, bilo kako da se zove…evo, ja nisam predsjednik više. Lažovi jedni bijedni, sram vas bilo“, izjavio je Vučić.
