Zapadni Balkan po mjeri “vizionara“ Vučića

Kada predsjednik jedne države, koji pretenduje da bude vođa u regionu (doduše “svoga“ naroda), napiše autorski tekst s osvrtom na prošlost i daje preporuke za budućnost, onda s pravom očekujete rješenja i vizionarstvo koje znači izgradnju bolje budućnosti, i prijedlog procesa koji će dovesti do toga. No, Aleksandar Vučić niti je ikakav lider, bez obzira koliko se trudio takvim predstaviti, niti ima ikakvu viziju za region, osim one u kojoj dominiraju On i Srbija. 

Potvrdio je to Vučić i u svom današnjem tekstu u Politici, patetično ponavljajući, po ko zna koji put, da su Srbi žrtve (i regiona, i Zapada), pominjući prošlost i kako su bili naivni, ali su se u međuvremenu (naravno pod njegovom vladavinom) osvjestili i ojačali (nacionalno i ekonomski), te ističući da “projekat ‘Otvoreni Balkan’ predstavlja veliku priliku, ali i nadu, odgovornost i obavezu da Srbija sama kreira bolju i drugačiju budućnost”. U tom kreiranju “bolje i drugačije budućnosti” u okviru “Otvorenog Balkana” (koje po mnogo čemu podsjeća na politiku vojne neutralnosti osmišljene u Kremlju koju je Srbija usvojila kao zvaničnu, što je onda uradila i Republika Srpska kroz Narodnu Skupštinu), Srbija ima podršku Sjeverne Makedonije i Albanije. 

Bolja budućnost

“O Balkanu u svijetu obično misle kao o mjestu stalnih ratova i krvoprolića. Čak i da je takva, historija Balkana nije ni prići historiji današnje Evropske unije, između čijih nacija su ‘tekle reke krvi’,” piše Vučić citirajući Vinstona Čerčila, te dalje naglašavajući da “tako zavađen region, sa milionima žrtava u međusobnim sukobima, našao je način da iskorači napred i da za sebe i za druge napravi bolju budućnost. To je današnja Evropska unija, zajednica u kojoj nema granica i koja je jedna od najvećih ekonomskih sila svijeta, doduše u ozbiljnom padu.” 

Da, činjenica je da Evropa ima krvavu prošlost i da su iskustva Drugog svjetskog rata, Holokaust i drugi stravični zločini, doveli do evropskih integracija koje je pratilo nekoliko paralelnih procesa bez kojih Evropska unija inače nikad ne bi postala ovo što je danas. Bili su to nirnberški procesi koji su jasno rekli ko su krivci za Drugi svjetski rat, presuđujući najodgovornije, zatim procesi katarze u njemačkom društvu, te procesi pomirenja čiji su nosioci, zahvaljući dvojici vizionara Šumanu i Brantu, u Evropi bile Francuska i Njemačka koje su imale krvavu prošlost. Paralelno s tim tekli su i ekonomski procesi koji su povezali Evropu u jedno tržište, danas jedno od najjačih u svijetu. 

Da li bi ekonomski procesi uspjeli ujediniti Evropu bez ovih drugih procesa? Siguno ne. Može li neko zamisliti kako bi danas izgledala Evropa da je Njemačka nastavila veličati svoje zločine i zločince? Štititi svoje zločince i pružati im utočište? Da je nastavila gebelsovsku propagandu nacističke politike? Da je nastavila negiranje Holokausta? Da je negirala presude izrečene u Nurnbergu? Da je nastavila optuživati Francusku, Poljsku i druge da su, u stvari, oni krivi za Drugi svjetski rat i zločine, “radne” logore? A šta da je Njemačka optužila SAD, Britaniju i Francusku za agresiju zbog iskrcavanja saveznika? E, upravo sve to radi Srbija i tako Vučić vidi Zapadni Balkan što opravdano izaziva zabrinutost, pa i strah od takve politike, kao i onih koji je podržavaju.

No, “vizija” Aleksandra Vučića o budućnosti Balkana je da će se “bolja budućnost” izgraditi ekonomskim integracijama, dok su na snazi potjernice koje je Srbija izdala za bh. građanima, uglavnom uglednim braniteljima, preko kojih bi htjela izjednačiti “dželata i žrtvu” iako je to nemoguća misija kao što se pokazalo nakon hapšenja Ejupa Ganića u Engleskoj i Jovana Divjaka u Beču? Ali ni nakon toga Srbija nije povukla potjernice. 

Istovremeno, Srbija je utočište za ratne zločince, i presuđene i osumnjičene, a sebe su proglasili nadležnim za procesuiranje ratnih zločina na podrčju cijele nekadašnje Jugoslavije. Srbija ne priznaje haške presude, a negiranje genocida ide toliko daleko da je svim studentima, čak i onima koji istražuju i pišu radove o MKSJ zabranjeno koristiti riječ genocid. S druge strane u osnovim i srednjim školama se kroz udžbenike djeci i mladima nameću narativi koji jačaju nacionalizam i mržnju prema susjedima jer su Srbi, po tim narativima, decenijama njihove žrtve.

Upravo pod Vučićevim uticajem mediji u tome učestvuju maksimalno koristeći sve raspoložive mehanizme kako bi utjecali na javnost u Srbiji, nastavljajući miloševićevsku propaganda devedestih u obračunima sa svim susjedima, Hrvatskom, BiH, Crnom Gorom i Kosovom. Negirajući počinjene zločine, odluke međunarodnih sudova, nezavisnost Kosova i samostalnost i državnost crnogorskog naroda.

Vučićev “historijski sporazum” odbile su BiH, Crna Gora i Kosovo

Vratimo se na Vučićevu priču o Mini šengenu, odnosno Otvorenom Balkanu i podsjetimo da je u okviru Berlinskog procesa podržano da se radi na zajedničkom regionalnom tržištu, u koje su trebale biti uključene i neke države članice EU, “što bi trebalo da bude značajno za uspostavljanje šire ekonomske zone između Evropske unije i Zapadnog Balkana, sa ekonomskim vezama sličnim onima koje EU ima sa Islandom i Norveškom. Dakle, čemu pokušaji da se ‘izmisli’ novo ‘oruđe za saradnju’ umesto da se intenziviraju pozivi Evropskoj uniji da pruži svoju podršku ovom regionu, i zašto valjanije ne iskoristiti već postojeći Savjet za regionalnu saradnju (RCC)”, napisao je o Mini šengenu Franc-Lotar Altman, njemački analitičar i stručnjak za odnose u regionu.

No, Vučić tvrdi da je ovo historijski sporazum koji će donijeti historijske rezultate, u tekstu potpuno ignorišući činjenicu da su Kosovo, Crna Gora i BiH odbile da budu dio tog “historijskog sporazuma”.

“Za nas je takozvani Mini šengen inicijativa bez vizije za region. Predložili smo unapređenje regionalne saradnje kroz CEFTA-u (Centralnoevropski trgovinski sporazum) i SEFTA-u (Sporazum o slobodnoj trgovini jugoistočne Evrope), prema modelu EFTA-EEA (Evropsko udruženje za slobodnu trgovinu i Evropske ekonomske oblasti), od čega bi sve zemlje Zapadnog Balkana imale koristi istovremeno”, stav je Vlade Kosova. Premijer Kosova Aljbin Kurti je 15. juna, u okviru dijaloga Kosova i Srbije, predložio da šest zemalja Zapadnog Balkana napreduju prema CEFTA-i i SEFTA-i prema modelu EFTA-EEA, odnosno sporazumu koji Lihtenštajn, Norveška i Island imaju sa EU.

Ukratko, premijer Kosova Aljbin Kurti kategorično odbija da se priključi inicijativi jer smatra da se region mora vratiti na dnevni red Evropske unije po pitanju integracija, a ne da učestvuje u inicijativama koje su štetne za Albance. Sličnog stava je i Milo Đukanović koji je još na početku ove inicijative pomenuo brojne sporazume koji omogućavaju ekonomsku suradnju u regionu. Iz BiH je, naravno, Milorad Dodik podržao inicijativu, no nakon dilema i otpora, najavljuje da će se Republika Srpska pridružiti, mada nije jasno kako će to formalno realizirati, jer članice su države, a inicijativa je rođena u okviru Berlinskog procesa u okviru koga su pokrenuti i zajednički projekti za mlade, no zasad od toga ništa nije vidljivo, odnosno nema konkretnijih rezultata i nekog napretka (iako je EU i finansijski podražava ove ideje), kao ni od sastanaka Vučića, Rame i Zaeva.

Kineski ekonomski i ruski politički ciljevi

Iako se u zagovaranju ove inicijative Vučić krije iza Otvorenog Balkana, jasno je da većine Balkana tu nema, i to upravo zemalja u kojima je Srbija izvršila agresiju (BiH i Kosovo), gdje i danas pravi velike probleme kao i u Crnoj Gori. No, Vučićeva “vizija“, koju iznosi u autorskom tekstu, savršeno je jasna: prošlost je potpuno zaboravljena, ne spominje se, ne da nema krivice i odgovornosti Srbije za ratove 90-tih nego ona nastavlja biti lider u regionu namećući svoje vrijednosti među kojima svakako nisu i vladavina prava, iako i kapital i slobodno tržište to zahtjevaju. No, nema nikakve sumnje da bi se poštovale vrijednosti Kine i Rusije; Kine koja ulaže (bez uslova koje ima EU, jer je Srbija važna tačkica na novom putu svile, velikom ekonomskom projektu Kine) u Srbiju i Rusije koja ima “viziju“ neutralnih zemalja na Balkanu kako bi ih izolirala od NATO-a i EU, a zadržala pod svojim uticajem, i pri tome sebi obezbijedila izlaz na toplo more. 

Koliko je Rusiji do stabilnosti i vladavine prava pokazuju i zadnje reakcije oko dolaska novog visokog predstavnika u BiH, odnosno nepriznavanje njegovog imenovanja, kao i nepriznavanje odluke Valentina Inzka kojom se zabranjuje negiranje genocida i presuda međunarodnih sudova, ali i prijetnje BiH ukoliko nastavi svoj put atlanksih integracija, iako je zadnji dokument o toj suradnji potpisao i Milorad Dodik. Zanimljivo je da se pritisak na zemlje Zapadnog Balkana oko Mini šengena pojačavaju u vrijeme kada Zapad pojačava svoje djelovanje, a Amerika se vraća. 

Vučić sad, itekako, ima razloga da pokaže svoju kooperativnost, a projekat Mini šengena je savršen za to: ideja nastala i podržana u okviru Berlinskog procesa, koji podržava EU, a preko koje bi nastavio realizirati svoje i kineske ekonomkse i ruske političke ciljeve, uz bacanje prašine u oči Bruxellesu, kako je sve to s ciljem evropskih integracija Zapadnog Balkana. Vučić, očito, još uvijek misli da je pametniji i od Zapada i od svojih partnera iz Rusije i Kine i da je najvažniji političar na Balkanu, lider srpskog sveta. Učenik Vojislava Šešelja, koji je prerastao svog učitelja, zanosi se da to isto može uraditi i sa zapadnim političarima koji su godinama imali popustljivu politiku prema Srbiji, nadajući se i čekujući procese katarze i suočavanja s prošlošću, neophodne za pomirenje u regionu i izgradnju bolje budućnosti. 

Ti procesi su izostali, a Vučić je bio ubjeđen da je Srbija oproštena uloga u ratovima 90-tih, no čini se da fakture počinju pristizati na naplatu: Inzko je u BiH zabranio politiku negiranja, a to su podržale EU i NATO. Mini šengen to neće poništiti, a BiH ne treba ulaziti ni u kakve saveze sa Srbijom dok ne prihvati svoju odgovornost za rat u BiH, prizna genocid i sve druge haške presude, prestane biti utočište za ratne zločine, prestane s progonom bh. državljana i prestane veličati ratne zločince. Nešto slično traži i Kurti za Kosovo. To su preduvjeti za bilo kakve integracije, to je ono na šta je pristala Njemačka i njeno društvo da bi uopće bila dio evropske porodice i NATO-a.

Piše: Dženana Karup Druško, Avangarda