Nasilni protesti protiv novih pravila glasanja koje je nametnula Francuska, zajedno sa pljačkama i paljevinama, već treći potresaju prekomorsko francusko otočje Nova Kaledonija, piše AJB.
Živor su izgubile najmanje četiri osobe, a stotine su povrijeđene u sukobima demonstranata sa snagama sigurnosti.
Ovo je najgore nasilje koje je Nova Kaledonija vidjela u posljednjih 30 godina, kažu posmatrači.
Šta se događa na otocima koji čine teritoriju Nove Kaledonije i šta je tome uzrok?
Koliko je teško nasilje u Novoj Kaledoniji?
Troje domorodaca je među ubijenim u nasilju do četvrtka, zajedno sa jednim francuskim sigurnosnim zvaničnikom. Više od 200 ljudi je uhapšeno, a mnoge vođe protesta su stavljene u kućni pritvor.
Uporedo s protestima neki učesnici skupova pljačkaju trgovine i pale zgrade i automobile.
Kako su vlasti odgovorile?
Francuska je u četvrtak proglasila vanredno stanje na tom području koje će trajati 12 dana i rasporedila oko 500 dodatnih pripadnika vojske i policije u pokušaju da uguši nemire koji su glavni grad Noumeu bacili u haos.
Na teritoriji je obično stacionirano 1.800 policajaca i žandara.
Vlasti otoka također su uvele policijski sat, zatvorile prometni aerodrom La Tontouta, zatvorile škole i zabranile korištenje platforme TikTok, kao i javna okupljanja.
Šta je izazvalo nemire?
Masovni protesti izbili su u utorak nakon što je francuski parlament usvojio reforme lokalnih pokrajinskih izbora u Novoj Kaledoniji, dopuštajući građanima Francuske koji tamo žive deset ili više godina da glasaju.
Članovi parlamenta su velikom većinom glasali za novi zakon sa 351 naprema 153 glasa.
Francuska vlada tvrdi da ovaj potez “podržava demokratiju” u grupi otoka.
Nova Kaledonija, koja ima nešto više od 300.000 stanovnika, nalazi se između Australije i Fidžija i jedna je od najvećih francuskih prekomorskih teritorija.
Međutim, starosjedilački narod Kanak dugo zamjera zbog francuske vladavine i tvrdi da bi dopuštanje francuskim doseljenicima da glasaju umanjilo njihove šanse za sticanje nezavisnosti.
Nakon što je Francuska okupirala teritoriju 1853. godine, Pariz ga je namjerno naselio francuskim građanima, što znači da kanačke zajednice sada čine samo 40 posto stanovništva, dok lokalno stanovništvo uglavnom francuskog porijekla čini oko 25 posto. Ostatak stanovništva čine noviji Francuzi, ljudi s francuskog otočkog teritorija Wallis i Futuna i s Tahitija, kao i mješavina naroda iz Indonezije, Vijetnama i drugih azijskih zemalja.
Reformama bi se na izbornu listu dodale hiljade novijih Francuza, a prema službenim podacima ih je najmanje 40.000 stiglo od 1998. godine. Domorodačke grupe tvrde da bi to potkopalo njihov pritisak za samoupravom.
Postoji li snažan pokret za nezavisnost u Novoj Kaledoniji?
Na ovoj teritoriji napetosti oko pitanja nezavisnosti od Francuske traju dugo.
Neke političke grupe, kao što je konzervativna, antiseparatistička politička stranka, The Rally, koja ima samo nekoliko mjesta u vladi, lojalne su Francuskoj i žele zadržati jake veze.
Međutim, ovosedmični nemiri predstavljaju eskalaciju protesta koji su se održavali oko javnih trgova u Noumei od februara do aprila, a predvodi ih tvrdolinijaška lobistička grup, Jedinica za koordinaciju akcija na terenu (CCAT). Grupa tvrdi da se oko 80.000 demonstranata okupilo na odvojenim skupovima posljednjih sedmica.
Grupe koje se zalažu za nezavisnost, uključujući Kanak i Socijalistički nacionalni oslobodilački front (FLNKS), koji uključuje više političkih stranaka, žele stvaranje nove nacije koju pristalice nazivaju “Kanaki”.
Da li je i prije bilo nemira oko pitanja nezavisnosti?
Slični nemiri 1990-ih doveli su do Sporazuma iz Noumee 1998. godine, prema kojem je Pariz obećao dati više političke moći teritoriji i njegovom domorodačkom stanovništvu.
Sporazum je također otvorio put za tri referenduma o nezavisnosti koji su održani 2018, 2020. i 2021 godine. Na sva tri, većina je glasala da se drži Francuske, iako mnogi ističu da su posljednje glasanje 2021. bojkotirale grupe za nezavisnost koje su tvrdile da je održano tokom pandemije COVID-19 koja je nesrazmjerno uticala na kanačke zajednice.
Odbijanje nezavisnosti značilo je da je Francuska nastavila kontrolirati vojsku, imigraciju, vanjsku politiku, ekonomiju i izbore u Novoj Kaledoniji.
Zašto je Nova Kaledonija važna Francuskoj?
Francuska, koja sve više gubi uticaj u svojim bivšim kolonijama u Africi, vidi održavanje uporišta u Novoj Kaledoniji, i drugim prekomorskim teritorijima u indo-pacifičkoj regiji, kao ključni dio svoje šire vizije održavanja sfere uticaja u regiji.
Francuska Polinezija, Wallis i Futuna i Clipperton su među ostalim francuskim prekomorskim teritorijima u Tihom okeanu, dok su Mayotte i Reunion, zajedno s nekoliko drugih, smještene u Indijskom okeanu. Ukupno, na tim teritorijama živi 1,65 miliona ljudi.
Pariz vidi korist za francuske kompanije u održavanju snažne prisutnosti u regiji, kao i pristupu važnim plovnim putevima.
Francuska sebe opisuje kao “silu ravnoteže” u reguliranju napetosti između Kine i SAD-a, posebno oko Tajvana i Južnog kineskog mora, iako je NATO saveznik SAD-a. Sa stalnom vojnom prisutnošću u regiji, Pariz je u poziciji da reagira u slučaju ozbiljnog pomorskog sukoba.
Šta će se sljedeće dogoditi?
Predsjednik Emmanuel Macron pozvao je ove sedmice na “smirenost” i “dijalog licem u lice”. Naredio je francuskom premijeru Gabrielu Attalu i ministru unutrašnjih poslova Geraldu Darmaninu da započnu razgovore s antifrancuskim političkim strankama u Novoj Kaledoniji, gdje mnogi smatraju da je Sporazum iz Noumee istekao.
Uprkos tome, gušenje protesta se nastavlja. Darmanin je u četvrtak za televiziju France 2 rekao da je deset čelnika CCAT-a u kućnom pritvoru i nazvao ih “problemom”.
Uz rastuće napetosti, nejasno je hoće li pristalice nezavisnosti sada napraviti kompromis. Savez za nezavisnost, FLNKS, u srijedu je u izjavi pozvao na prekid nasilja.
