O doprinosu naših ljudi muslimanskoj vladavini u Al Andalusu / Španiji…
-Fletcher u svom djelu Maurska Španija podvlači da su sredinom 10. stoljeća trgovci iz Verduna su sve češće prevozili robove iz slavenskih krajeva istočne Evrope do Španije.
-Malcolm u svojoj knjizi Bosna: kratka historija (1996.) naglašava ‘da se dešavalo da su saracenski vladari Andaluzije imali slovensku vojsku od 13.750 ljudi u 10. stoljeću’.
Malcolmova formulacija otvorila je gotovo zaboravljeno poglavlje rane islamske kulturne historije u predosmanskom periodu u Bosni. Malcolm nam skreće pažnju na značaj
prisustva bosanskih Slovena među hiljadama drugih robova koji su primili islam u ranom srednjem vijeku.
Kao rezultat prethodnih migracija u Španiju, historijski podaci otkrivaju da su islamizirani Bosanci ostavili značajan doprinos daljem kulturnom, jezičkom i naučnom razvoju maurske Španije
U svom zapažanju o bosanskim sakalibima, bosanski historiograf Ćeman spomenuo je bosanske Slavene – Khairana (B. Hajran), pjesnika Habiba, i „jednog slavenskog vladara Balerskih ostrva“. On tvrdi da je u različitim dijelovima srednjovjekovnog Mediterana bilo mnogo Bosanaca, te ističe značajnu potrebu otkrića doprinosa bosanskih sakaliba.
-Omerbašić ističe da su bosanski Sloveni živjeli u različitim krajevima arapskih halifata na Mediteranu, uključujući južnu Italiju i Siciliju.
-Ćeman podvlači da se u ranom arapskom djelu pod nazivom El Quamus el Islam pominje prisustvo i doprinos islamiziranih bosanskih Slovena u Španiji. Prema Balićevim riječima, među Sakalibima (Saqalibs) u Španiji su prevladavali bosanski Slaveni.
-Sloveni su postali toliko brojni u maurskoj Španiji da je jedan od njih, Slaven Habib, posvetio cijelo djelo prikazu njihovih stihova i njihovih avantura.
-Značajni podaci se odnose na Hermmana Saqalibu koji je bio prvi islamizirani balkanski Sloven prevodilac tokom arapske vladavine.
-Slaven Zuhair (Zuhayr) od Almerije bio je gospodar Muricije i princ Almerije između 1028-1038.
Slaven Mudžahid al-Amiri, porijeklom sa južnog Balkana (Mažuranić, 1928: 20), bio je gospodar Denije, osvojio je ostrvo Sardiniju i sa svojom flotom izvršio napad na obalu Italije.
1014/5. T
Takođe ga je u 13. vijeku pominjao Ibn Haldun.
Mudžahid je bio prosvijetljen pokrovitelj, osnivajući u svom glavnom gradu školu za učenje Kur’ana koja je uživala veliki ugled u savremenom muslimanskom svijetu, te je na svoj dvor privukao učene ljude raznih vrsta. Dokumenti iz Cairo Genizah pokazuju da je Denia u to vrijeme bila jedna od glavnih luka poluotoka, duž sa Almerijom i Seviljom, sa direktnim morskim vezama sa Egiptom gdje su bila bosansko-muslimanska naselja.
Važno je napomenuti da je Mudžahid bio pristalica dobro obrazovanih učenjaka.
–Sloveni koji su bili u službi halife Abd al-Rahmana III bili su brojni i uticajni. Neki su, kao evnusi, čuvali harem; drugi su služili u administrativnim uredima ili u kraljevskoj gardi.
Obično su postajali muslimani i kalifa ih je oslobađao. Pod Abd al-Rahmanom III su se formirali novo vojno i birokratsko plemstvo.
-Sloveni su „služili u palatama, ali su u njima vladali kao gospodari“.
Saqaliba je postala veoma važna element u špansko-arapskom društvu. Nalazimo ih kako služe kao generali i kao ministri, posjedujući veliko bogatstvo, a ponekad i posjedovanje posjeda i vlastitih robova.
Zaista su balkanski Sloveni imali naselja tokom vladavine halife Abd al-Rahmana III (912-961) koji je bio najvažniji vladar muslimanske Španije i imao je veliki broj Slovena. U gradu alMadinah al-Zahirah (ili al-Zahra A. ‘sjajni grad’), kalif Abd al-Rahman III je okružio sebe zaštitom, što je je uključivao oko 3.750 Slovena. Njegova stalna vojska od sto hiljada
muškaraca su uključivali Slovene iz slovenskih plemena Balkana.
Abd al-Rahman III je imao tolerantan stav ne samo prema Slavenima i drugim islamiziranim grupama, već i nemuslimanima, posebno Jevrejima, što je dovelo do saradnja najboljih talenata svog carstva, stvarajući režim prosvetiteljstva.
Islamsko špansko društvo imalo je procvat kulturnog života…
Tokom vladavine halife Abd al-Rahman III nauka i umjetnost nisu bili manje kultivirani od trgovine.
Obrazovne institucije bile su na najvišem nivou. Na primjer, u Kordobi su građani uživali u javnim vodovodima i osvetljenim ulicama. Pola miliona stanovnika grada klanjalo je u 3.000 džamija,
kupalo se u 300 hamama (javnih kupatila) i uživao u svim praznicima kršćanstva i islama kombinovano. Jedan arapski historičar je primijetio da „nema mjesta na zemlji kao što je Kordoba“.
Kordoba, i takođe Granada i Sevilja, hvalile su se visokoškolskim ustanovama u kojima se predavala filozofija, pravo, književnost, matematika, medicina, astronomija, historija i geografija, a statusni simbol za imućnog čovjeka bila je dobro snabdjevena biblioteka. Na taj način slovensko kulturno dostignuće uključivalo je osnivanje biblioteka i doprinosi u različitim naučnim oblastima.
-Tamo su bosanski Slaveni spremno prihvatili islamsku vjeru, arapski jezik, (uključujući turski ili perzijski) i muslimanske običaje njihovih gospodara.
U stvari, mnogi bosanski Slaveni dali su veliki doprinos – kulturni, naučni i administrativni prosperitet arapskog/turskog/perzijskog carstva.
Izvodi iz djela: Islamisation of Bosnia: Early Islamic Influence on Bosnian Society By Dzavid Haveric
