Prije više od pola vijeka, 9. oktobra 1967. godine, puška argentinskog revolucionara Ernesta “Che” Guevare utihnula je u bolivijskim planinama. Pa ipak, odjek njegovih riječi ostao je živ širom globalnog Juga, od Anda do izbjegličkih kampova u Gazi.
Danas, 58 godina nakon njegove smrti, pitanje se vraća: Šta je povezivalo argentinskog doktora koji se borio u kubanskim džunglama s palestinskim narodom, koji se decenijama opire okupaciji? Da li je ta veza bila samo simbolična ili je Che ostavio opipljiv trag u palestinskoj revolucionarnoj misli?
Od Buenos Airesa do Sierra Maestre do Gaze
Ernesto Guevara de la Serna – kasnije poznat jednostavno kao Che – rođen je u Argentini 1928. godine. Napustio je studije medicine u potrazi za onim što je nazvao “izlječenjem svijeta od nepravde”. Njegovo putovanje kroz Latinsku Ameriku transformiralo ga je u jednu od ključnih figura Kubanske revolucije 1959. godine koja je svrgnula Batistin režim koji su podržavale SAD.
Ali Guevara nije bio zadovoljan kubanskom pobjedom. Vjerovao je da prava revolucija ne poznaje granice, izjavljujući da je „svaka prava revolucija rat za oslobođenje protiv kolonijalizma“.
Ova internacionalistička vizija će na kraju postaviti temelje za simboličan susret između njega i Palestine. U junu 1959. godine, samo nekoliko mjeseci nakon trijumfa Kubanske revolucije, Che Guevara je stigao u Pojas Gaze, koji je tada bio pod egipatskom upravom. Iako je njegova posjeta trajala samo dva dana, imala je duboko značenje. Obišao je izbjegličke kampove Al-Bureij i Al-Nuseirat, sastao se s ranim ličnostima palestinskog otpora i posjetio nekoliko kampova za obuku u Pojasu Gaze.
Fotografije njega među izbjegličkim šatorima brzo su se proširile međunarodnim novinama, stavljajući Palestinu na mapu „globalnih oslobodilačkih pokreta“. Cheova posjeta premostila je borbu protiv imperijalizma u Latinskoj Americi s borbom protiv cionističkog kolonijalizma na Bliskom istoku. Bio je prvi svjetski lider koji je Palestince tretirao kao nacionalnooslobodilački pokret, a ne samo kao humanitarno pitanje.
Palestinski historičar i istraživač Salman Abu Sitta kasnije je opisao posjetu kao „historijski događaj koji je označio početak internacionalizacije palestinskog cilja“.
Od Guevare do fedayina: Duboki korijeni u misli i praksi
Tokom 1960-ih i 1970-ih, palestinske frakcije – posebno Narodni front za oslobođenje Palestine (PFLP), počele su usvajati internacionalističku retoriku inspirisanu Čeovim idejama. Njegov portret je podignut u izbjegličkim kampovima, uz skandiranje njegovog besmrtnog slogana: „Hasta la victoria siempre – Do pobjede, uvijek.“
Mnogi palestinski kadrovi obučavani su prema teoriji foco (foco znači malo revolucionarno jezgro) – strategiji koju je Che razvio na Kubi i u Boliviji: male avangardne grupe sposobne za pokretanje masovnog ustanka. Neki palestinski kampovi za obuku u Libanu čak su nazvani “Kamp Che Guevara”.
Do danas, Cheovo ime ostaje urezano u palestinsko narodno sjećanje: ulice i kafići u Gazi i na Zapadnoj obali nose njegovo ime; murali ga prikazuju uz Gamala Abdela Nassera i Jassera Arafata; a u izbjegličkom kampu Nuseirat nalazi se Kulturni klub Che Guevara, koji je osnovala ljevičarska omladina 1990-ih.
Iako se njegov utjecaj često opisuje kao simboličan, historičari primjećuju da je takva simbolika suštinski dio same revolucionarne moći. Svakom oslobodilačkom pokretu potrebne su ikone koje prevazilaze geografiju kako bi inspirisale druge.
Na 58. godišnjicu njegove smrti, Čeove riječi i dalje odjekuju na zidovima Gaze i Zapadne obale: „Ako se vratim, vratit ću se sa svim siromašnima koji su vjerovali u mene.“
Možda je zato jedan grafiti umjetnik u Khan Younisu jednom napisao ispod njegovog portreta: „Guevara nije umro u Boliviji… on živi u svakoj ulici koja se opire okupaciji.“
Zaključak: Kada se revolucije presijeku
Če Gevarina priča s Palestinom nije bila prolazna diplomatska posjeta, već simboličan susret dvije revolucije koje dijele isti cilj – slobodu.
Od planina Sierra Maestre do izbjegličkih kampova u Gazi, Che je utjelovio ideju da revolucija nema nacionalnost i da je pravda nedjeljiva. „Gdje god postoji nepravda“, jednom je rekao, „dužnost je svakog ljudskog bića da se bori protiv nje.“
U spomen na njega, ponavljamo njegove riječi, one koje su i danas jednako važne kao i uvijek: „Ne možete vjerovati imperijalizmu, ni na sekundu.“ „Hasta la victoria siempre – Do pobjede, uvijek.“
