Lasersko mapiranje otkriva najstarije amazonske gradove, izgrađene prije 2500 godina

Arheolozi su nekada vjerovali da je drevna amazonska prašuma bila negostoljubivo mjesto, rijetko naseljeno grupama lovaca-sakupljača. Ali ostaci ogromnih zemljanih radova , piramida i puteva od Bolivije do Brazila otkriveni u protekle 2 decenije uvjerljivo su dokazali da je Amazonija bila dom velikim, složenim društvima mnogo prije nego što su stigli evropski kolonizatori. 

Sada, postoje dokazi da je još jedno ljudsko društvo – najstarije do sada – ostavilo traga u regionu: gusta mreža međusobno povezanih gradova, sada skrivenih ispod šume u dolini Upano u Ekvadoru, otkrivena je tehnologijom laserskog mapiranja nazvanom lidar. Naselja, opisana u Scienceu , stara su najmanje 2500 godina, više od 1000 godina starija od bilo kojeg drugog poznatog kompleksnog amazonskog društva.

Lidar, koji omogućava istraživačima da vide kroz šumski pokrivač i rekonstruišu drevna nalazišta ispod, „revolucioniše naše razumijevanje Amazone u pretkolumbovsko doba“, kaže Carla Jaimes Betancourt, arheologinja sa Univerziteta u Bonu koja nije bila uključena u novi rad. Pronalaženje tako drevne urbane mreže u dolini Upano naglašava davno neprepoznatu raznolikost drevnih amazonskih kultura, koju arheolozi tek počinju da rekonstruišu.

Stéphen Rostain, arheolog iz CNRS-a, francuske nacionalne istraživačke agencije, započeo je iskopavanje u dolini Upano prije skoro 30 godina. Njegov tim se fokusirao na dva velika naselja, nazvana Sangay i Kilamope, i pronašao humke organizovane oko centralnih trgova, keramiku ukrašenu bojom i urezanim linijama, i velike vrčeve u kojima su držani ostaci tradicionalnog kukuruznog piva čiče . Radiokarbonski datumi su pokazali da su lokaliteti Upano bili okupirani od oko 500. godine prije nove ere do između 300. godine i 600. godine nove ere “Znao sam da imamo puno humaka, mnogo struktura,” kaže Rostain. “Ali nisam imao potpuni pregled regije.”

To se promijenilo kada je Nacionalni institut za kulturnu baštinu Ekvadora finansirao lidarsko istraživanje doline 2015. Posebno opremljeni avioni emitovali su laserske impulse u šumu i mjerili njihovu povratnu putanju, otkrivajući topografske karakteristike inače nevidljive ispod drveća.

Podaci lidara omogućili su Rostainu i njegovim saradnicima da vide veze između naselja i otkrili su još mnogo toga. „Svaki dan je bio Božić, sa novim poklonom“, kaže Rostain. Tim je identifikovao pet velikih naselja i 10 manjih na 300 kvadratnih kilometara u dolini Upano, od kojih je svako gusto prepuno stambenih i ceremonijalnih objekata. Gradovi su ispresijecani pravougaonim poljoprivrednim poljima i okruženi terasama na padinama na kojima su ljudi sadili usjeve, uključujući kukuruz, manioku i slatki krompir pronađeni u prošlim iskopavanjima. Široki, ravni putevi povezivali su gradove jedni s drugima, a ulice su prolazile između kuća i kvartova unutar svakog naselja. „Govorimo o urbanizmu“, kaže koautor Fernando Mehía, arheolog sa Papinskog katoličkog univerziteta Ekvadora.

Iako istraživači još ne znaju koliko je ljudi živjelo u dolini Upano, naselja su bila velika: jezgro Kilamopea, na primjer, pokriva područje uporedivo po veličini sa visoravni Giza prepunom piramidama u Egiptu ili glavnom avenijom Teotihuacana u Meksiku. Obim Upanove pejzažne modifikacije parira „gradovima vrtova“ klasičnih Maja, kažu autori. A ono što je do sada otkriveno “samo je vrh ledenog brijega” onoga što se moglo naći u ekvadorskom Amazonu, kaže Mejía.

Mreža puteva koji povezuju lokacije Upano sugerira da su svi postojali u isto vrijeme. Oni su milenijum stariji od drugih kompleksnih amazonskih društava, uključujući Llanos de Mojos , nedavno otkriveni drevni urbani sistem u Boliviji. Gradovi u dolini Upano bili su gušći i međusobno povezaniji od lokacija u Ljanos de Mojosu, kaže Rostain. „Mi kažemo ‘Amazonija’, ali treba da kažemo ‘Amazonije’,” da bismo uhvatili drevnu kulturnu raznolikost regiona, kaže on.

Međutim, detalji svake kulture još uvijek dolaze u obzir. Ljudi u dolini Upano i Ljanos de Mojos bili su farmeri koji su gradili puteve, kanale i velike građanske ili ceremonijalne zgrade. Ali, „tek počinjemo da shvatamo kako su ovi gradovi funkcionisali“, uključujući koliko je ljudi živjelo u njima, s kim su trgovali i kako se njima upravljalo, kaže Jaimes Betancourt, koji proučava Ljanos de Mojos.

Dakle, prerano je uspoređivati ​​gradove Upano s društvima kao što su klasične Maje i Teotihuacan, koja su bila „mnogo složenija i opsežnija“, kaže Thomas Garrison, arheolog i geograf sa Univerziteta Teksas u Austinu koji je specijaliziran za lidar i nije bio uključen u rad. Ipak, kaže on, “Nevjerovatno je da još uvijek možemo napraviti ovakva otkrića na našoj planeti i pronaći nove složene kulture u 21. vijeku.”