Na današnji dan ’92. navođenom zapaljivom raketom spaljena ugledna naučna ustanova, Orijentalni institut u Sarajevu

Sa svojom rukopisnom, arhivskom i bibliotečkom građom, bila je to jedinstvena naučnoistraživačka institucija na Balkanu. Rukopisna zbirka sa 5263 kodeksa na arapskom, turskom i perzijskom jeziku, Manuscripta turcica, zbirka sidžila, Vilajetski arhiv sa preko 200.000 dokumenata, zbirka tapija i preko 15.000 knjiga – sve je to nestalo za jedan dan. Statističari su izmjerili da se od toga sačuvalo manje od 1% ranije čuvanog materijala.

Poput Vijećnice, i ova se naučna institucija našla na meti velikosrpskog agresora…

Orijentalni institut u Sarajevu osnovan je 1950. godine. Rad u Institutu organiziran je u Historijskom odjeljenju, Filološkom odjeljenju i Referatu za orijentalno-islamsku kulturu i civilizaciju. Bavi se obradom i publikovanjem rukopisne i arhivske građe na arapskom, turskom i perzijskom jeziku, te proučavanjem orijentalnih jezika i književnosti. U fokusu je i proučavanje intelektualne historije i kulturno-umjetničke baštine Bosne u doba osmanske vlasti.

Sve do agresije na Bosnu i Hercegovinu 1992. godine Arhiv Orijentalnog instituta u Sarajevu sadržavao je raznovrsnu arhivsku građu nastalu tokom višestoljetne osmanske vladavine na prostorima današnje Bosne i Hercegovine. Ovi izvorni dokumenti korišteni su za izučavanje historije Bosne i Hercegovine kao i naše kulturne baštine nastale na arapskom, turskom i perzijskom jeziku.

Originalna građa Arhiva bila je podijeljena u četiri zbirke: Manuscripta turcica, Sidžili, Zbirka tapija (dokumenata o posjedovanju zemljišta) te Vilajetski arhiv sa preko 200 000 dokumenata. Od toga je sačuvano svega osam dokumenata iz zbirke Manuscripta turcica, koja je brojala 7165 dokumenata iz perioda od 16. do 19. stoljeća, te devet od ukupno 66 sidžila i njihovih fragmenata koji su sačinjavali zbirku sidžila (protokola mjesnih sudova) iz perioda od 17. do 19. stoljeća.

Ugledna naučno-istraživačka ustanova

Izučavanje orijentalistike, kako je u monografiji o Orijentalnom institutu u Sarajevu pisala dr. Behija Zlatar, bilo je u fokusu mnogih znanstvenika i istraživača kakvi su Safvet-beg Bašagić, Šejh Sejfudin Kemura, Aleksej Olesnicki, Ćiro Truhelka te Mehmed Handžić. Ipak, za početak rada Orijentalnog instituta kao samostalne naučne institucije najzaslužniji je akademik Branislav Đurđev, koji je bio uporan u namjeri da ova ustanova postane samostalna.

U prvim godinama rada Instituta ogroman doprinos su dali i Hamid Hadžibegić, osmanist svjetskog glasa, Nedim Filipović, Omer Mušić i Besim Korkut. “Zahvaljujući činjenici da su u Institutu radili gotovo svi najbolji orijentalisti s ovih prostora, ovaj institut je izrastao u jednu od najuglednijih naučnih institucija u Bosni i Hercegovini u oblasti humanističkih nauka. Mnogo prostora bi trebalo da se navedu svi oni koji su ostavili dubok trag, ne samo u historijatu Orijentalnog instituta nego i u oblasti orijentalistike, kako u BiH tako i na Balkanu, ali i šire”, napisala je u monografiji dr. Behija Zlatar.

• Zahvaljujući u prvom redu razumijevanju i susretljivosti rukovodstava iz srodnih institucija Republike Turske kao što su Arhiv Predsjedništva Vlade u Istanbulu i Generalna direkcija Arhiva u Ankari, danas Orijentalni institut ponovo posjeduje brojne fotokopije i mikrofilmove arhivske građe koja se odnosi na Bosnu i Hercegovinu, a čiji se originali čuvaju u ovim institucijama.

Pored toga, Arhiv Orijentalnog instituta posjeduje sada i zbirku osmanskih dokumenata, veoma značajnih za izučavanje historije Bosne i Hercegovine, koji su snimani, u arhivima Istanbula, Beča, Venecije, Zadra, Dubrovnika, a koju je Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine ustupila Institutu na korištenje i trajnu brigu.

(MiruhBosne/Preporod/Novo vrijeme)