Obilježen 26. januar – Dan sjećanja na žrtve genocida u Drugom svj. ratu i Dan prvog oslobođenja Goražda

U Goraždu je i ove godine prigodnim sadržajima obilježen je 26. januar – Dan sjećanja na žrtve genocida u Drugom svjetskom ratu i dan prvog oslobođenja Goražda, a ovaj datum ujedno je i dan MZ Goražde I.

26. januar zvanično je usvojen i uvršten od strane Gradskog vijeća Goražde u Kalendar obilježavanja značajnih datuma i događaja Grada Goražda.

Na ovaj način građani Goražda odaju počast svim žrtvama stradalim u periodu 1941.-1942. godina, ali i prisjećaju se svih dešavanja kada su partizanske jedinice zaustavile pokolj nad žrtvama koje su četnici Draže Mihajlovića ubijali od kraja novembra 1941. do 26. januara 1942.

Program obilježavanja počeo je polaganjem cvijeća na spomen obilježjima na Trgu branilaca i Kolijevkama. Cvijeće su položile delegacije Grada Goražda, kao i predstavnici nekoliko udruženja iz Sarajeva, koje baštine ideju antifašizma u BiH, te Udruženje antifašista i boraca NOR-a Goražde.

Centralni dio programa održan je na mostu Alije Izetbegovića na kojem je također položeno cvijeće. Nakon toga uslijedilo obraćanje zvaničnika. Prisutnima se najprije obratio gradonačelnik Ernest Imamović koji je u ime Grada Goražda pozdravio prisutne, te im se zahvalio današnjem prisustvu odavanju počasti nevino stradalim stanovnicima Goražda, osvrnuvši se na ulogu i značaj borbe, te pružanja otpora stanovnika Goražda, kako u Drugom svjetskom ratu, tako i tokom perioda 1992.-1995.

Skupu se obratila i predstavnica SABNOR-a Goražde Amela Kešan, koja je podsjetila na važnost čuvanja uspomene na pomenuti događaj, kako bi se ukazalo na počinjene zločine, odala počast žrtvama, a sve sa ciljem da se zločin ne zaboravi i ne ponovi. Prisutnima su se također obratili i Mirsad Ćatić predstavnik SABNOR-a BiH, te Valerija Skrinijar Tvrz, najstarija živuća partizanka koja je iz Slovenije doputovala u naš grad kako bi odala počast žrtvama.

Poslije obraćanja u rijeku Drinu je bačeno 80 ruža (80. godišnjica) u znak sjećanja na žrtve pokolja 1941.-1945. godine, a u sklopu programa obilježavanja nastupili su učenici OMŠ ”Avdo Smailović”, Mreže vijeća učenika srednjih škola, te članovi Amaterske pozorišne scene CZK Goražde.

Prisutni su također polaganjem cvijeća odali počast i djeci Goražda stradaloj u ratu na Spomen obilježju na platou ispred Centra za kulturu Goražde.

Odlomak iz optužnice koju je 1946. podnio zastupnik vojnog tužioca protiv Dragoljuba Mihailovića i ostalih. Iz iste vidimo i razmjere zločina nad Bošnjacima i partizanskim jedinicama, posebno u istočnoj Bosni i Sandžaku…

RATNI ZLOČINI

41. Mihailović je putem bezbrojnih raspisa, naredaba, radiograma, direktiva, upućivanih svim njegovim komandantima kao i pojedinim komandantima u konkretnim slučajevima, počev od jeseni 1941. izdavao stroga naređenja da bez milosti uništavaju sve borce Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda, zarobljene i ranjene borce, sve simpatizere narodnooslobodilačkog pokreta, svakog onoga ko ma čime pomaže Narodnooslobodilačku vojsku i partizanske odrede, nazivajući u svojim depešama, raspisima i direktivama sve pripadnike narodnooslobodilačkog pokreta komunistima, boljševicima, ustaško-boljševičkim bandama, itd.

42. Mihailović je takođe izdavao naređenja svojim komandantima da uništavaju muslimane (koje je on nazivao Turcima) i Hrvate (koje je on izjednačivao sa ustašama).

43. Mihailović je bio uveo u primjenu metodu ubijanja ljudi bez suda i ma kakvog ispitivanja krivice. Osude na smrt izricao je on, a to pravo bio je prenio i na sve svoje komandante korpusa, brigada, pa i bataljona. Osuđene na smrt stavljao je pod slovo „Z”.

44. Za izvršenje smrtnih osuda po metodi slova „Z” (slovo „Z” je početno slovo od riječi zaklati, a lice stavljeno pod slovo „Z” moralo je biti zaklano) Mihailović je dao direktivu da svaka njegova brigada formira „crne trojke”, koje su konspirativno radile. Po Mihailovićevim direktivama komandanti brigada su u „crne trojke” odabirali krvoločne ljude koji su stupanjem u „crnu trojku” davali pristanak da izvrše svako naređenje bez pogovora, a da u slučaju ne izvršenja naređenja budu streljani. Mihailović je šta više davao „crnim trojkama” direktive kako treba da kolju. Šef četničkih „crnih trojki” u Jugoslaviji bio je sam Mihailović.

45. Pored „crnih trojki” Mihailović je mnogo puta izdao naređenja da svaki komandant korpusa formira leteće brigade, kojima je dao isključivo u zadatak da očiste svoj teren od partizana (ili kako on to kaže komunista) i njihovih simpatizera i svih drugih elemenata koji se ne slažu sa njegovom organizacijom, a da se ne upuštaju ni u kakve sukobe sa okupatorom.

46. Izvršavajući Mihailovićeva naređenja, njegovi komandanti korpusa i brigada, njegovi korpusi i brigade, njegove „crne trojke” i leteće brigade, izvršile su u toku rata i okupacije bezbroj raznovrsnih ratnih zločina u svim krajevima Jugoslavije, u Srbiji, Crnoj Gori, Sandžaku, Bosni, Hercegovini, Hrvatskoj (naročito u Dalmaciji i Lici) i Sloveniji, pa su tako:

U novembru 1941, četnici su strijeljali u selu Brajićima (Srez takovski) na mjestu zvanom Drenov Vrh oko 500 zarobljenih partizana i pristalica oslobodilačke borbe. Mjesto na kome su partizani strijeljani nalazi se na kratkom otstojanju od Ravne Gore na kojoj se nalazio Mihailović sa svojim štabom.

U noći između 13. i 14. novembra 1941, predao je četnički komandant Jovan Škava po Mihailovićevom naređenju oko 365 partizana Nijemcima u selu Slovac (blizu Valjeva), koje su Nijemci odveli u Valjevo i strijeljali u blizini Valjeva na mjestu zvanom Krušik.

Početkom novembra 1941. Mihailovićev komandant Filip Ajdačić zaklao je 13 partizanskih simpatizera u blizini Kosjerića na mjestu zvanom Ridovi, među kojima i učiteljice Jelenu Subić-Gmizović i Milevu Kosovac koje su četnici prije nego što su ih zaklali silovali i unakazili usijanim gvožđem.

Četvrtog novembra 1941, četnici su ubili blizu Ravne Gore oko 30 partizana koje su bili na prevaru zarobili, među kojima je bilo 18 djevojaka koje su bile upućene u Užice za bolničarke.

U decembru 1941. Mihailovićevi četnici strijeljali su zajedno sa Nijemcima u Čačku samo u jedan mah 80 pripadnika narodnooslobodilačkog pokreta.

U decembru 1941. u Srezu požeškom radio je mješoviti njemačko-četnički sud koji je samo u jedan mah osudio na smrt 12 pristalica partizana.

U decembru 1941. i tokom januara 1942. četnici su poklali preko dvije hiljade muslimana – ljudi, žena i djece iz okoline Foče, Čajniča i Goražda. Klanja su vršili na mostovima na Drini u Foči i Goraždu.

U toku decembra 1941. i tokom cijele 1942. Mihailovićevi „legalizovani” četnici pohapsili su i predali Nijemcima u raznim krajevima Srbije hiljade pristalica partizana, koje su Nijemci strijeljali u logorima Banjici, Šapcu, Nišu, Užicu, Čačku i drugim, a pored toga sami četnici su poubijali hiljade pristalica partizana, opljačkali mnoga sela, batinali hiljade ljudi, a veliki broj žena i djevojaka iz partizanskih porodica silovali.

Prvog aprila 1942, četnici Rada Radića pobili su u Jošavci 20 ranjenih partizana a među njima i teško ranjenog doktora Mladena Stojanovića.

Aprila 1942, četnici Lazara Tešanovića i Rada Radića (koji su se tada bili stavili pod komandu Mihailovićevog kapetana Dragoslava Račića) ubili su 70 ranjenih partizana.

Krajem aprila 1942, Spasoje Dakić, komandant jednog Mihailovićevog bataljona u Istočnoj Bosni, ubio je engleskog majora Terensa Atertona i jednog njegovog radiotelegrafistu – engleskog narednika.

Juna 1942, Mihailovićevi četnici su u okolini Gacka u selu Izgori zapalili bolnicu sa 10 teških partizanskih ranjenika.

Juna 1942, Mihailovićev odred pod komandom kapetana Vladimira Đukića izveo je iz zatvora u Nikšiću 25 pristalica narodnooslobodilačkog pokreta i zajedno sa Italijanima strijeljao.

Augusta 1942, Mihailovićev komandant Petar Baćović ubio je simpatizere NOP-a Rada Pravicu, sudiju, Tomu Galepa, Jovu Ljubibratića, Budimira Ukropinu i Tasu Kosovića.

Augusta 1942, Mihailovićevi četnici pod komandom Petra Baćovića prilikom zauzeća Foče zaklali su u Foči i u grupi sela koja se skupa nazivaju Bukovica oko 1.000 lica muslimanske vjeroispovesti, među kojima je bilo oko 300 žena, djece i staraca.

Augusta 1942, na terenu oko Ustikoline i Jahorine (Istočna Bosna) Mihailovićevi četnici pod komandom majora Zaharija Ostojića i Petra Baćovića zaklali su oko 2.500 lica muslimanske vjeroispovesti a sela popalili.

Septembra 1942, četnici Petra Baćovića ubili su u Makarskoj 900 Hrvata, nekoliko katoličkih sveštenika žive odrali i 17 sela zapalili.

Oktobra 1942, četnici Petra Baćovića ubili su u okolini Prozora zajedno sa Italijanima kojima je komandovao italijanski poručnik Viđak oko 2.500 muslimana i Hrvata, među kojima je bilo žena, djece i staraca, a veliki broj sela popalili.

U oktobru 1942, četnici Petra Baćovića ubili su u selu Gata, Niklice i Čišlo (sva sela u Dalmaciji) zajedno sa Italijanima 109 Hrvata kao simpatizere NOP-a.

U jeseni 1942, u Drežnici (Hercegovina) četnici iz okoline Gacka pri pokretu za Prozor zaklali su 100 lica muslimanske vjeroispovesti.

Decembra 1942, u selu Brainci (Mrkaić – Istočna Bosna) i okolnim selima, četnici Mihailovićevog komandanta Rajka Čelonje ubili su 160 seljaka i popalili selo Braince i još nekoliko sela. Među pobijenima bilo je i žena i dece.

U januaru 1943. Mihailovićevi četnici su ubili u selu Banji (kod Aranđelovca) protu Jeremiju Isakovića i još 18 pristalica partizana.

Januara 1943. zaklao je major Radomir Cvetić 16 zarobljenih partizana u okolini Užica.

Januara 1943. pod komandom Vladimira Komarčevića Mihailovićevi četnici su zaklali 72 simpatizera partizana u srezu posavskom.

Januara 1943, četnici Pavla Đurišića ubili su u Srezu bjelopoljskom oko 400 muškaraca i oko 1.000 žena i djece muslimanske veroispovesti.

U februaru 1943. četnici pod komandom Zaharija Ostojića, Petra Baćovića, Pavla Đurišića, Voje Lukačevića, Vuka Kalaitovića i drugih u srezovima pljevaljskom, čajničkom i fočanskom zaklali su 1.200 muškaraca i 8.000 staraca, žena i dece i opljačkali pa potom spalili oko 2.000 domova.

Polovinom jula 1943. u selu Cikoti (Istočna Bosna) četnici su otkrili 80 ranjenika i proleterske divizije, oduzeli im oružje, a sutradan doveli Nijemce koji su ih poubijali a zatim spalili.

Jula 1943. u Bišini (Birač) četnici su otkrili 120 ranjenika I i II proleterske brigade i izdali ih Nijemcima koji su ih pobili.

Decembra 1943. četnički komandant major Boško Petrićević strijeljao je u Kolašinu 28 zarobljenih partizana i 6 seljaka pristalica partizana.

Decembra 1943. četnički komandant Živan Lazović zaklao je u selu Selevcu (Beogradskog okruga) 15 seljaka pristalica partizana.

Decembra 1943. zaklali su četnici u okolini Bosanskog Grahova 137 zarobljenih partizana.

Decembra 1943. zaklali su četnici u selu Tičevu kod Drvara 28 zarobljenih partizana.

Decembra 1943. zaklali su četnici u Zeti (Crna Gora) 8 seljaka-delegata na I Antifašističkoj skupštini Crne Gore.

Decembra 1943. zaklali su četnici Nikole Kalabića u selu Kopljarima (kod Aranđelovca) 24 seljaka pristalice partizana.

Decembra 1943. streljali su četnici Vuka Kalaitovića u srezu Sjeničkom (Sandžak) 18 pristalica partizana.

Decembra 1943. četnici pod komandom potpukovnika Miodraga Paloševića i majora Svete Trifkovića zaklali su u selu Vraniću (srez Posavski, Okrug beogradski) 72 lica među kojima i jedno dijete od dvije godine, drugo od 3 mjeseca, jednu od žrtava su kastrirali. Pored toga opljačkali su veliki broj seljačkih domova.

Od mjeseca jula 1941. do marta 1943, Mihailovićevi četnici pod komandom Pavla Đurišića osudili su na smrt i strijeljali oko hiljadu crnogorskih partizana i seljaka, zbog toga što su učestvovali u Oslobodilačkom ustanku u Crnoj Gori.

29. aprila 1944. četnički odredi kapetana Živojina Lazovića, majora Svetislava Trifkovića, Nikole Kalabića, Dragutina Bojovića, Svete Bogićevića, Radovana Dokmanovića i Svete Radićevića u selu Drugovcu (Srez podunavski – Okrug beogradski) zaklali su 73 lica među kojima i 9 žena. Tom prilikom teško su zlostavljali 37 drugih lica i opljačkali pa potom popalili 220 domova.

Aprila 1944. četnici su kod Bajine Bašte zaklali 8 simpatizera partizana.

Maja 1944. četnici Dragutina Keserovića pronašli su na Jastrebcu partizansku bolnicu, pa su strijeljali oko 24 ranjenika i 4 bolničarke.

Maja 1944. četnici sa Majevice otkrili su u Semberiji partizanske bolnice i ubili oko 300 teških ranjenika.

U ljeto 1944. četnici su u selu Balinoviću živoga pekli pred 20 ljudi Živana Đurđevića seljaka iz sela Balinovića, a potom zaklali njega i njegovog sina.

Početkom avgusta 1944, Dušan Radović – zv. Kondor, komandant Mihailovićevog Zlatiborskog korpusa, zaklao je dva američka avijatičara francuskog porijekla koji su se bili prinudno spustili padobranima kod rijeke Lima.

Augusta 1944. četnički odred Svete Bogićevića uhvatio je u selu Sepcima (Okrug beogradski) Savu Sremčevića, Konstantina Vojinovića, Iliju Radojevića i Iliju Jakovljevića i pošto ih je teško mučio da bi im iznudio priznanje o saradnji sa partizanima, svu četvoricu je zaklao.

47. Nabrojani zločini su samo mali dio zločina koje su Mihailovićevi četnici sprovodeći njegova naređenja i direktive izvršili u svim krajevima Jugoslavije.

Pored toga, desetine hiljada ljudi četnici su zlostavljali i batinali, a u Crnoj Gori su bili uveli specijalni sistem batinanja pomoću „roglje”.

Mihailovićevi komandanti dostavljali su spiskove pristalica partizana okupatorima i kvislingovcima na osnovu kojih su ljudi bili hapšeni i strijeljani. Naročito je Mihailovićeva beogradska organizacija tijesno sarađivala sa Specijalnom policijom na uništavanju pristalica partizana u Beogradu.

Beograd, 10. juni 1946.

U Mihailovićevim instrukcijama od 20. decembra 1941. god. njemu potčinjenim (četničkim komandantima Đorđu Lašiću i Pavlu Đurišiću) piše i sljedeće:

–Stvoriti veliku Jugoslaviju i u njoj veliku Srbiju, etnički čistu u granicama Srbije – Crne Gore – Bosne i Hercegovine – Srema – Banata i Bačke.

–Čišćenje državne teritorije od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata.

–Stvoriti neposredne zajedničke granice između Srbije i Crne Gore, kao i Srbije i Slovenačke čišćenjem Sandžaka od Muslimanskog življa i Bosne od Muslimanskog i Hrvatskog življa.

–U krajevima očišćenim od narodnih manjina i nenacionalnih elemenata izvršiti naseljavanje Crnogorcima (u obzir dolaze siromašne nacionalne ispravne i poštene porodice). …

 Tekst optužnice protiv Mihailovića i ostalih