Stari grad Sanaa u Jemenu jedan je od najstarijih gradova na svijetu, kontinuirano naseljen više od 2500 godina. Što znači ‘utvrđena palata’, grad je sam po sebi umjetničko djelo i ostaje jedno od najvećih blaga Arabije.
Iako se ne zna tačan datum osnivanja Sane, prema jemenskoj legendi, osnovao ju je Šem, jedan od trojice sinova poslanika Noe/Nuha.
Definisan izrazitom nabijenom zemljom i kulama od spaljenih cigli, grad ograđen zidinama je naseljen više od 2.500 godina i dom je drevne predislamske tvrđave Ghumdan, palate od 20 spratova za koju se vjeruje da je prvi „neboder“ na svijetu. .
Nekada sjedište vlade ranih islamskih halifa, danas je glavni grad Jemena. Njegovo islamsko naslijeđe se ogleda u 106 džamija, 12 hamama (kupatila) i 6.500 kuća izgrađenih prije 11. stoljeća.
Dok koračate kroz kultnu ‘Jemensku kapiju’, jedinu od sedam historijskih kapija grada koja je ostala stajati, imaćete osjećaj kao da ste napravili korak unazad u vremenu.
Poput razrađenog umjetničkog djela u ekspanzivnom muzeju na otvorenom, više od 6.000 kuća izgrađenih prije jedanaestog stoljeća leži unutar starih gradskih zidina, ušuškanih jedna uz drugu i povezanih sveobuhvatnom mrežom uskih ulica i uličica.
Grad je kroz vijekove izvanredno zadržao svoj historijski ambijent i sjaj i ostao netaknut modernom arhitekturom, održavajući ugodan ritam između svog tradicionalnog arhitektonskog tkiva i zahtjeva modernog života.
Prije više od 1.000 godina i prethodeći većini svjetskih gradova, stari grad Sana’a je u svojih 6.500 zgrada (UN-Habitat /2020.) predstavio model zelene arhitekture (UN-Habitat /2020), izgrađenih od lokalnih ekološki prihvatljivih materijala, kao što su kamenje, blato , pečena cigla, drvo i gips.
Arhitektonsko naslijeđe Sane sastoji se od višespratnih zgrada ukrašenih geometrijskim oblicima i horizontalnim trakama izvedenim u gipsu, uskih ulica, urbanih vrtova, elegantnih minareta i impozantnih spomenika.
Tipične kuće u Sani imaju čak devet spratova. Donji nivoi su najčešće građeni od kamena, a gornji od svjetlije opeke. Prozori su obrubljeni bijelim gipsom i imaju lepezasta svjetla od alabastera ili obojenog stakla u gipsanim šarama.
Vitraži na kućama i zgradama u starom gradu Sane blistaju u noći.
Velika džamija u Sani (arapski: الجامع الكبير بصنعاء, al-Jāmiʿ al-Kabīr bi-Ṣanʿāʾ) je drevna džamija u Sani, Jemen, i jedna od najstarijih svjetskih džamija. Za džamiju se kaže da je osnovana u ranom islamskom periodu, a pretpostavlja se da je to 633. godine.
Dar al-Hajar je bivša kraljevska palata koja se nalazi u Wadi Dharu, oko 15 kilometara od Sane. Izgrađen 1920-ih kao ljetno utočište Yahye Muhammad Hamid ed-Dina, vladara Jemena od 1904. do 1948., nalazi se na vrhu građevine izgrađene 1786. za učenjaka al-Imama Mansura.
Čak i ako se objekti sruše, ruševine neće biti štetne po okoliš ili zdravlje. Metoda izgradnje starog grada Sane fokusirana je na stvaranje velikih zelenih površina na periferiji i centrima gradskih četvrti, a to su oko 69 četvrti.
U svakom kvartu postoji vrt (Mqshama), a općenito postoji oko 40 vrtova (Mqashama) širom starog grada Sane. Ovi vrtovi su služili za samoodržavanje domaćeg povrća
Stari grad Sane usvojio je divnu tehniku za ekološki prihvatljivu drenažu vode iz stambenih i javnih zgrada, kanalizacijske vode, kao i vode iz džamija, koje idu u sistem odvodnje za navodnjavanje zelenih površina u centru svih naselja.
Stari grad Sane zadržava mnoge ekološke karakteristike u smislu planiranja i dizajna koje se mogu primijeniti na modernu arhitekturu. Uz to, Stara Sana je usvojila implementaciju ekoloških praksi, nedavno poznatih kao principi zelene arhitekture.
Arhitektura grada je oštećena, srušena i obnovljena kroz poplave, ratove i prosperitet. Ipak, tek nakon modernizacije 1970-ih, gradsko arhitektonsko tkivo je zaista bilo u opasnosti da nestane.
Italijanski pisac i filmski režiser Pier Paolo Pasolini je 1972. godine rekao: “Sa arhitektonske tačke gledišta, Jemen je najljepša zemlja na svijetu, a Sana je arapska Venecija”.
Početkom 1980-ih, na zahtjev jemenske vlade, UNESCO je pokrenuo međunarodnu kampanju za očuvanje grada. Grad Sana je proglašen UNESCO-vom svjetskom baštinom 1988. i dobio je nagradu Aga Khan za arhitekturu 1995. godine.
Sanski arhitektonski vokabular već je dobro formiran u desetom stoljeću kada je Ibn Rustah napisao da je većina kuća „ukrašena gipsom, pečenim ciglama i simetričnim kamenjem.
Nedavno su jake kiše koje su zahvatile stari grad Sane, koji datira iz antičkih vremena, uzrokovale urušavanje 10 zgrada. Očuvanje ove prelijepe drevne arhitekture za buduće generacije je veoma važno.
Izvor: The Old City of Sanaa in Yemen
(MiruhBosne)
