Maglaj, Tvrđava – Snimci iz zraka

Stari grad Maglaj nalazi se na lokalitetu Gradina, na magmatskoj stijeni koja se strmo ruši ka desnoj obali rijeke Bosne. Od krajnjih brežuljaka Ozren planine ova stijena je odvojena udolicom.

Oblik srednjovjekovne utvrde poklapa se sa vremenom kada su se na tlu Bosne vodile borbe između mađarskog kralja Sigismunda i bosanskih kraljeva i velikaša (kraj 14. i prve dvije decenije 15. vijeka).

Bosanski kralj Stjepan Ostoja izdao je povelju Dubrovčanima 15. januara 1399. godine va slavnoj vojsci na Lišnici. Rijeka Liješnica utječe u Bosnu jedan kilometar uzvodno od Maglaja, te većina historičara smatra da je to prvi, posredni spomen događaja oko Maglaja u srednjem vijeku.

Prvi spomen Maglaja je u povelji kralja Sigismunda izdanoj 16.septembra 1408. godine pod Maglajem sub castro nostro Maglay. Pošto kralj Sigismund u povelji piše „pod našim gradom“, za pretpostaviti je da ga je zauzela mađarska vojska u novom pohodu u prvoj polovini septembra te godine.

Osmanlije su zauzele Maglaj 1476. godine čime je prestala postojati marionetska kraljevina, osnovana 1465 godine, kada su Osmanlije postavili Matiju Radivojevića za bosanskog kralja. Baveći se ranim osmanskim defterima sa teritorije Bosne i Hercegovine A. Handžić je zaključio da se ta osmanska marionetska tvorevina prostirala na teritoriji čiji su trougao pravila utvrđenja u Maglaju, Tešnju i Doboju (Handžić, 1973, 385-386).

To je ujedno bila teritorija koja se kao klin zabila uz razgraničenje između Jajačke i Srebreničke banovine. U nju su Osmanlije sukcesivno naseljavale vlaško stanovništvo iz Hercegovine i prije 1476. godine. Nakon pada Maglaja, Tešnja i Doboja pod osmansku vlast, podstaknuto je još masovnije doseljavanje vlaha u ova granična područja između osmanske i mađarske teritorije. Naročito brojno doseljavanje vlaha bilo je na području Maglaja. Broj vlaških domaćinstava u maglajskoj nahiji iznosio je prije 1485. godine oko 800 domaćinstava.

U ugovorima između Turske i Ugarske iz 1503. i 1519. godine Maglaj je, pored ostalih pograničnih gradova, ostao u granicama Osmanskog carstva u bosanskom sandžaku (Šabanović, 1982, 55).

Godine 1697. pri pohodu Eugena Savojskog na Bosnu utvrđenje u Maglaju je predato austrijskoj vojsci bez otpora. U gradu je bilo 200 vojnika, dva bega i pet aga. Pri povratku iz Sarajeva, opet dolinom Bosne, krajem oktobra iste godine Austrijanci su minirali maglajsku tvrđavu (Kreševljaković, 1991, 162; Bojanovski, 1965, 81).

Godine 1782. grad je temeljitije popravljen. Austrijanci su, opet  nakratko, uspjeli zauzeti Maglaj 1789. godine.

U 18. vijeku izvršene su posljednje gradnje na tvrđavi. Poslije toga više nisu vršene nikakve izmjene unutar Starog grada Maglaja. Iako je prošao kroz više građevinskih faza i pretrpio razne preinake, u osnovi je sačuvao srednjovjekovnu jezgru.

Graditeljska cjelina – Stari grad Maglaj u Maglaju proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

https://youtu.be/MHXqWEBVarU

(mb)