Crkva Srbije je najsnažniji drajver ideje velike Srbije i pansrpskog nacionalizma i platforma preko koje je započeta srbizacija bosanskih, hercegovačkih i crnogorskih pravoslavaca u 19. vijeku

Srbija se naoružala kao država, a radikalizirala, rusificiriala i militarizirala kao društvo. Srbija nije raskinula svoje duboke veze i saradnju sa Rusijom, niti će to ikada uraditi, te je u stanju iskoristiti povoljnu geopolitičku konstalaciju u kojoj bi Rusija bila u poziciji da podrži buduće pansrpske secesionističke pa i oružane avanture u regionu, kaže u intervjuu za Geopost Srđan Šušnica, pravnik, kulturolog i publicista iz Banjaluke.

Sagovornik je vrsni poznavalac političkih i bezbjednosnih pitanja, naročito malignih spoljnih uticaja na region. Između ostalog, bavi se kulturološkim istraživanjima bosanskih i balkanskih tema, pisanjem i društvenim aktivizmom protiv kulture zaborava, historijskog revizionizma, nacionalizma i fašizma.

Šušnjica naglašava da Srbija u odnosu na susjede, pogotovo Kosovo, nastupa sa pozicije sile i konstantnog izazivanja kriza, a zatim se zapadnim akterima nudi kao tobož konstruktivni i miroljubivi posrednik i akter.

“To je pozicija ucjenjivača, a ne mirotvorca. Analitičari i akteri koji izjednačavaju politiku Beograda i Prištine, i izjednačavaju nacionalizme operisani su i od istorije i od politike, te ne žele da vide da su sve unutrašnje krize na Kosovu potekle iz Beograda”.

Beograd je, ukazuje, jednostavno kidnapovao živote kosovskih Srba, izolovao ih je od normalnosti sijajujući među njima egzistencijalni strah, ratnu psihozu i osjećaj ugroženosti.

“Oni su vlasništvo političkog Beograda, on ih je učinio svojim političkim robovima, kao što je svojevremeno uradio sa Srbima iz Dalmacije, Slavonije, Banije, a danas još uvijek radi sa Srbima iz Bosne i Hercegovine”.

Beograd je u posljednjih 10 godina, ističe sagovornik Geoposta, razvio snažan ucjenjivački kapacitet prema Zapadu.

“Ojačao je rusko sigurnosno, propagandno i ekonomsko prisustvo u Srbiji i Republici srpskoj, te podržava proruski režim Milorada Dodika u njegovim anti-ustavnim, secesionističkim i paradržavnim djelovanjima”.

Svima je, tvrdi Šušnica, na Zapadu jasno ali niko neće naglas da izgovori da Beograd u briselskom procesu ne nastupa u dobroj vjeri.

Na pitanja zašto je to tako ogovara da “Beograd nikada nije bio spreman, niti je sada spreman, niti će ikada biti spreman prihvatiti Kosovo kao nezavisnu državu. Srbija ne želi suštinsku normalizaciju, već nastoji da unutar briselskog procesa, kada ga već ne može izbjeći, dobije efektne poluge uticaja na unutrašnju i vanjsku politiku Kosova, tačnije alate za nastavak svog malignog i destabilizacijskog uticaja na untrašnje političke prilike te države”.

To što Beograd potajno priželjkuje, dok patetično glumi fer pregovarača, jeste novu Republiku srpsku i novi mehanizam kontrole nad Kosovom, ali i novi ucjenjivački mehanizam prema Zapadu, kaže Šušnica.

Srbija je, tvrdi, uspjela da se naoruža toliko da bude nedodirljiva za NATO, tačnije nabavkom kineskih i ruskih protivvazdušnih sistema Beograd je podigao prag tolerancije na prijetnju silom koja bi eventualno dolazila sa Zapada kao sredstvo odvraćanja i pritiska.

“Zapadna alijansa je svjesna da Srbija i pansrpski nacionalizam imaju kapacitet, resurse, fanatizam i volju da demonstriraju silu pa i zapale manji ili veći oružani sukob na Balkanu ako se procjeni da je to u interesu ili se osjeti da je trenutak sad ili nikad”, navodi Šušnica dodajući da bi Rusija, uz pomoć radikalizirane Srbije i Republike srpske, zaista mogla lako zapaliti novi front u Evropi.

“Postoji mogućnost da se krajem 2024. i početkom 2025. steknu uslovi za savršenu političku oluju, koja bi pogodovala izbijanju sukoba na Balkanu”.

Geopost: Zapad je sankcionisao Kosovo a istovremeno su ćutke prihvatali destabilizujuće akcije Srbije, što po ocenama poznavaoca prilika u regionu nikako ne doprinosi miru i dodatno narušava kredibilitet Zapada u regionu. Kako vi na to gledate?

Šušnica: Mi zaista svjedočimo jednom dramatičnom obratu u stavovima zapadnih aktera, kada je u pitanju maligni uticaj zvaničnog Beograda u regionu. Zapadni akteri su odlučili zatvoriti oči pred srbijanskom taktikom malicioznog korištenja ili “veponizacije” crkve Srbije, Republike srpske ili pak srpske etno-vjerske manjine u susjednim državama za destabilizaciju unutrašnjih političkih procesa, mješanje u izbore, intruziju u odbrambeni i sigurnosni sistem i ograničavanje suverenosti tih država. Ali prije nego se referiram na zapadne aktere rekao bih nešto o samoj politici Beograda, koju zapadne diplomate tako non-šalantno i nazor izbjegavaju da vide.

Geopost: Kakva je to politika Beograda na koju Zapad žmuri?

Šušnica: U odnosu na susjede, pogotovo Kosovo, Beograd nastupa sa pozicije sile i konstantnog izazivanja kriza, a zatim se zapadnim akterima nudi kao tobož konstruktivni i miroljubivi posrednik i akter.

To je pozicija ucjenjivača, a ne mirotvorca. Analitičari i akteri koji izjednačavaju politiku Beograda i Prištine, i izjednačavaju nacionalizme operisani su i od istorije i od politike, te ne žele da vide da su sve unutrašnje krize na Kosovu potekle iz Beograda.

Podsjetimo se serije nasilja na sjeveru Kosova dok je trajala politička konsolidacija Srpske liste kao budućeg srbijanskog eksponenta, pri čemu su zastrašivanjem, podmićivanjem i nasiljem ugušeni svi drugi političkih i civilni akteri kosovskih Srba.

Ubistvo Olivera Ivanovića je bila kruna tog procesa. Nadalje Beograd je uz pomoć Putinovog režima aktivno lobirao za povlačenje priznanja Kosova, blokirao prijem Kosova u međunarodne organizacije, istovremeno gradeći na sjeveru novu mrežu kriminalnih i sigurnosnih proksija i ruske agenture koja do danas drži kosovske Srbe kao taoce.

Kada je i prva i druga Kurtijeva vlada počela da nastupa sa pozicije reciprociteta, da zavodi vladavinu prava na sjeveru, zahtjevajući da Beograd proces normalizacije shvati kao dijalog dva ravnopravna državna aktera – Beograd je dizao gotovost vojske, prijetio ratom, zveckao oružjem, projektovao vojnu silu na granici sa Kosovom, naredio kosovskim Srbima da napuste institucije i bojkotuju implementaciju državnih zakona, organizovao nasilne proteste i nasilje nad kosovskom policijom i pripadnicima KFOR-a, kidnapovao kosovske policajce.

Geopost: Kome su svojstvene takve taktike?

Šušnica: To je agresivna taktika rusko-sovjetskog tipa i Beograd će ih nastaviti praktikovati shodno situaciji na terenu i u pregovorima.

Kidnapovanje kosovskih policajaca, na primjer, je “taktika borderizacije” koju ruski agresori često koriste na nedefinisanom pojasu razgrančenja između Gruzije i nelegalno proglašene tzv. “južne Osetije”.

Rusija vrlo fleksibilno tumači položaj tog pojasa, često ga gurajući par kilometara ka unutrašnjosti Gruzije, upadajući u naseljena mjesta pod izgovorom da se nalaze unutar južne Osetije, gdje vrše otmice gruzijskih policajaca, lokalnih službenika ili građana, za koje poslije traže otkupnine.

Proruska vlada u Tibilisiju deceniju i po zatvara oči pred ovim i prepušta te granične krajeve na milost i nemilost ruskom agresoru. Na sreću na Kosovu postoje snage NATO saveza, ali i suverena vlada koja ima volju i kapacitete da se odbrani od nasrtaja iz Srbije.

Svima je na Zapadu jasno ali niko neće naglas da izgovori da Beograd u briselskom procesu ne nastupa u dobroj vjeri.

Geopost: Zbog čega?

Šušnica: Zato jer Beograd nikada nije bio spreman, niti je sada spreman, niti će ikada biti spreman prihvatiti Kosovo kao nezavisnu državu.

Srbija ne želi suštinsku normalizaciju, već nastoji da unutar briselskog procesa, kada ga već ne može izbjeći, dobije efektne poluge uticaja na unutrašnju i vanjsku politiku Kosova, tačnije alate za nastavak svog malignog i destabilizacijskog uticaja na untrašnje političke prilike te države.

Dobrobit kosovskih Srba, njihov normalan i miran suživot sa Albanicma je Beogradu zadnja stvar na agendi.

Srbija jednostavno ne želi dozvoliti ni pomisao na to da kosovski Srbi samostalno organizuju svoj lokalni život i kulturne, vjerske, obrazovne, zdravstvene i druge komunalne potrebe u ravnopravnom dijalogu sa Prištinom i Beogradom, da samostalno razmišljaju svojom glavom, da samostalno posluju, rade, zarađuju i prosperiraju, bez kontrole i presudnog uplitanja Beograda u svaku poru njihovog života.

Beograd je jednostavno kidnapovao živote kosovskih Srba, izolovao ih je od normalnosti sijajujući među njima egzistencijalni strah, ratnu psihozu i osjećaj ugroženosti.

Oni su vlasništvo političkog Beograda, on ih je učinio svojim političkim robovima, kao što je svojevremeno uradio sa Srbima iz Dalmacije, Slavonije, Banije, a danas još uvijek radi sa Srbima iz Bosne i Hercegovina. I gdje su sada Srbi iz Hrvatske, gdje su Srbi iz doline Neretve i Bosne, gdje su Srbi iz visoke Krajine? Svugdje samo nisu u svom zavičaju.

Kako drugačije objasniti život ljudi na sjeveru Kosova nego robovski, kada im kriminalci pod kontrolom Beograda pale auta, uništavaju im imovinu, oduzimaju slobodu kretanja i mogućnost poslovanja, zbog banalnog razloga preregistracije sopstvenog vozila na kosovske tablice.

Beograd kosovske Srbe utjeruju u svoju suru, kažnjava ih kada pokažu i najmanji oblik političke samostalnosti i želje za civilizovanim životom u svom zavičaju, kao što to pokazuje slučaj gospođe Rade Trajković. Nevjerovatna je količina prezira, agresije i psihološke nestabilnosti kojom zrači Vučić upućujući uvrede gospođi Trajković i drugima koji su se drznuli da ne slušaju komande iz Beograda.

Geopost: Kako izaći iz tog ropstva?

Šušnica: Kosovski Srbi moraju uvidjeti da ih Beograd tretira kao kusur u vanjskoj politici Beograda kojoj je bitna veličina teritorije i mitologija, a ne kvalitet života i budućnost njihove djece.

Gdje god je Beograd “branio” Srbe u susjednim jugoslovenskim republikama i autonomnim pokrajinama, u proteklih tri decenije, njih više tamo nema. Ako ovo shvate na vrijeme i ako se politički samoorganizuju nezavisno od Beograda, ima nade da opstanu na Kosovu. U suprotnom Beograd će ih gurati u ambis do nestanka, neka budu sigurnu u to.

Geopost: Koliko zapravo povlađivačka politika Zapada prema Vučiću dopinosi ropskom položaju srpskog stanovništva na Kosovu?

Šušnica:Da bi se razumijela politika Srbije i nevoljkost zapadnih aktera da joj se suprostave, treba razumijeti briselski proces i odnos Srbije prema njemu. To je kompleksan pregovarački proces koji je rezultirao sa preko 50 oficijelnih dokumenata koji su ispregovarani i prihvaćeni, i koji se svi mogu nazvati sporazumima.

Suštinski postoji nešto više od 20 ključnih sektorskih sporazuma, koji su praćeni raznovrsnim tehničkim dokumentima.

Od slobode kretanja, graničnih prelaza, integracije srpskih paralelnih sigurnosnih struktura na sjeveru u kosovske državne organe, itd. Najveći dio sporazuma je ili potpuno ili djelomično implementiran. Neki dokumenti poput priznavanja kosovskih tablica nisu implementirani, ali su bili oročeni.

Po isteku konkretno ovog sporazuma o tablicama iz 2021. Beograd, obzirom na to da je bio na liniji opstrukcije briselskih pregovora, nije želio obnavaljati sporazum, te je kosovska vlada uradila ono što je kao suverena i međunarodno priznata država jedino mogla – počela je primjenjivati princip reciprociteta u odnosu na tablice iz Srbije, što je izazvalo neshvatljivu demostraciju sile od strane Srbije. Podsjetiću svega pet mjeseci prije početka ruske agresije na Ukrajinu.

Sve te sporazume je Beograd ili potpisao ili verbalno prihvatio, i ni u jednom Srbija nije primorana da eksplicitno i formalno pristane na status Kosova kao nezavisne države, ali iz svih sporazuma i pratećih dokumenata (uključujući i Ohridski) proizilazi da je krajnji cilj normalizacija odnosa između Srbije i Kosova, a da se ta normalizacija temelji na pretpostavci državne suverenosti Kosova i njegove nezavisnosti od Srbije.

Beograd je pristajući na sve sporazume briselskog procesa, suštinski pristao da sva tehnička pitanja sa Kosovom rješava kao pitanja odnosa sa drugom nezavisnom i suverenom državom, samo to nije eksplicitno rečeno. U tom pogledu Ohridski sporazum je otišao najdalje i zbog toga ga Vučić nije potpisao, a zapadni akteri su ignorisali ovo srbijansko otresito i uvredljivo nepoštovanje pregovaračkog procesa. To je jedan u nizu znakova neuspijeha i slabosti Brisela.

Vučićev režim želi izaći iz briselskog procesa i vratiti ga u okrilje Savjeta bezbjednosti UN. Briselski sporazum je nešto što je Vučić nasljedio od Borisa Tadića i nije ga mogao tako lako opstruisati, dok se Zapadu prodavao kao reformisani političar, bivši radikal koji čita Max-a Weber-a, i dok globalnu politiku nije protresao izbor Trampa za američkog predsjednika.

Podsjetimo briselski proces je bio zaleđen od dolaska Trampa na vlast 2016. sve dok nije bilo jasno da Tramp gubi vlast 2020.

Od 2016. Vučićev režim aktivno radi na izlasku iz briselskog procesa na način da se za to okrivi kosovska strana. Srbija u tu svrhu koristi podršku Rusije i jedno od rijetkih pitanja koja nisu implementirana iz svih briselskih sporazuma – pitanje Asocijacije opština sa srpskom većinom. I tu zvanični Beograd izlazi iz okvira briselskih sporazuma, ignoriše i detalje i cjelinu sporazuma, te tumači status i djelokrug te Asocijacije na vrlo slobodan, rekao bih fantazerski način.

Geopost: Hoćete da kažete da Beograd zamišlja ZSO kao istureni deo srpske države?

Šušnica: U sporazumu je jasno definisano da će ta asocijacija biti statutarna organizacija zasnovana na principu slobodnog i dobrovoljnog članstva, čija će struktura, tj. organizacija i nadležnosti biti zasnovani na istim osnovama na kojima postoji i djeluje postojeća Asocijacija kosovskih opština koja je, kao nevladina organizacija, osnovana davne 2001. Tu nema dilema u pogledu pravne prirode asocijacije, ona ne može biti ništa više od nevladine organizacije, osnovane i skladu sa kosovskim propisima o udruživanju. Sporazum na dalje precizira da će sama asocijacija biti samo tijelo kroz koje će opštine-članice sarađivati i kolektivno djelovati u praktikovanju svojih opštinskih nadležnosti lokalnih samouprava koje im daje kosovski pravni sistem.

Kroz koje će opštine-članice kolektivno predstavljati sebe prema centralnoj vladi, te zastupati i nadgledati realizaciju interesa opština u pitanjima ekonomskog razvoja, obrazovanja, zdravstva, urbanizma i ruralnog planiranja. U tom smislu predviđeno je da asocijacija ima članstvo u savjetodavnim vijećima koja se bave ovim pitanjima.

Znači da asocijacija sama po sebi neće imati neke posebne, ekskluzivne, izvorne ili dodatne nadležnosti koje su karaktaristične za jedinice lokalne samouprave bilo kojeg nivoa. Asocijacija neće imati ekskluzivnu teritoriju, niti neko ekluzivno područje djelovanja, niti teritorijalne nadležnosti, niti će se statutarni organi takve asocijacije birati na osnovu kosovskih izbornih propisa. Sporazum samo ostavlja mogućnost da u okvirima kosovskih zakona i u okvirima definisanog statusa nevladine organizacije, centralna vlada delegira neke dodatne nadležnosti takvoj asocijaciji.

Kada se sagleda berlinski proces u cjelini i analizira ponašanje zvaničnog Beograda, onda je jasno ko zateže konopac i zašto. Beograd pokušava od žabe da naduva bika, tj. da jednu statutarnu nevladinu organizaciju dogovorenu u Briselu naduva u zakonsku instancu, kao neku ekskluzivnu etno-teritorijalnu političku zajednicu, koja bi se ponašala kao srednji nivo vlasti, a vremenom i uz pomoć Srbije bi uzurpirala simboličke i realne prerogative države i krenula u proces “state-building-a”, kao što Republika srpska radi u Bosni i Hercegovini od prvog dana svog nelegalnog formiranja. Srbija insistira, iako nema uporišta u briselskim sporazumima, da se asocijacija formira ne u skladu sa postojećim zakonima i Ustavom Kosova, već u skladu sa nekim “budućim”, samo Beogradu znanim, kosovskim zakonima.

To je politička fantazmagorija. Srbija drsko i bez ikakvog osnova u potpisanim sporazumima, zahtjeva od Kosova i zapadnih aktera da Kosovo prvo usvoji nove zakone i ustavne promjene kojima će u zakon unijeti pojam Asocijacije srpskih opština i njene nadležnosti kao posebnu zakonsku instancu, pa da se onda opštine na sjeveru samofomiraju u tzv. “zajednicu srpskih opština”. U tom slučaju takva “zajednica” ne bi bila statutarna, ateritorijalna asocijacija opština, već zakonski definisani srednji nivo vlasti i potencijalno država u državi. To što Beograd potajno priželjkuje, dok patetično glumi fer pregovarača, jeste novu Republiku srpsku i novi mehanizam kontrole nad Kosovom, ali i novi ucjenjivački mehanizam prema Zapadu.

Geopost: Kurti je u junu kazao da je njegova vizija zajednice zasnovana na hrvatskom modelu za nacionalne manjine. Takođe je još u februaru rekao da je jedan od uslova za formiranje ZSO na Kosovu osnivanje iste takve zajednice za Albance na jugu Srbije.

Šušnica: Kosovo ima obavezu da formira asocijaciju i ono će to sigurno učiniti po slovu i u duhu briselskih sporazuma i kosovskih zakona, ali ne po mjerama i željama Beograda. Asocijacija opština sa srpskom većinom mora biti i ostati onakva kakva je definisana tj. kao statutarna nevladina organizacija bez izvornih nadležnosti, osnovana u skladu sa postojećim ustavom i zakonima Kosova kakvi su sada, bez ekskluzivnih, izvornih ili posebnih nadležnosti, kroz koju će opštine da praktikuju svoje lokalne nadležnosti u strogo definisinami oblastima i u skladu sa postojećim zakonima Kosova i koja se neće smijeti baviti pitanjima policije, pravosuđa, sigurnosti, obavještajnih poslova, odbrane i vanjske politike.

S druge strane, kosovska vlada s pravom postavlja dva pitanja povezana sa asocijacijom opština sa srpskom većinom. Prvo je zašto samo Srbi trebaju imati pravo na asocijaciju? To pravo trebaju imati svi, i zato je format nevladine organizacije najispravniji. Ako bi se ispunjavale želje Beograda da se asocijacija uvodi u sistem kao zakonska instanca, isto to bi trebalo biti omogućeno i drugim manjinama na Kosovu, što bi iz korijena mijenjalo kosovski pravni i izborni sistem. Drugo pitanje je zašto i Albanci i Bošnjaci u Srbiji reciprocitetno ne bi imali pravo na isti onaj nivo kolektivne političke zastupljenosti i predstavljenost kroz “zajednice”, koji Beograd traži za kosovske Srbe? Zašto u skupštini Srbije ne bi bile obavezne kvote za izbor odrđenog broja zastupnika Albanaca, Bošnjaka i drugih manjina, i to proporcionalno zastupljenosti Srba u kosovskom parlamentu? Nema, niti će biti.

Geopost: Zbog čega?

Šušnica: Odgovor leži u činjenici da Beograd ne traži asocijaciju zarad dobrobiti kosovskih Srba, već radi provođenja svojih toksičnih proruskih i pansrpskih politika u regionu. Da je Beogradu stalo do kosovskih Srba pustio bi ih da se sami dogovore sa vladom u Prištini.

Moja poruka Kosovarima, i Albancima i Srbima, ako pristanete na formiranje asocijacije koja bi bila i za mrvicu više od onoga što je definisao briselski sporazum (statutarna nevladina organizacija bez izvornih zakonskih nadležnosti i definisanosti), možete se odmah spakovati i iseliti u zapadnu Evropu, jer generacije vaše djece neće imati ni državu ni političko okruženje u kojem će napredovati i izgrađivati demokratsko, slobodno i prosperitetno društvo. Ako ne vjerujete pogledajte Bosnu i Hercegovinu, a onda se za koju godinu zagledajte i u Crnu Goru, jer i njoj slijedi potpuna saoizacija politike i društva.

Geopost: Zapad, čini se, ignoriše očigledno stanje na terenu? Ne samo na Kosovu nego i u Crnoj Gori, BiH…

Šušnica: Važno je ponuditi odgovor i na to pitanje – kako je moguće da Beograd radi to što radi, a da to Zapad ignoriše, pa čak i potiče svojim mlakim reakcijama, ili još gore kažnjavem države i kolektive koji su napadnuti i koji su u riziku da Beograd dobije kontrolu nad unutrašnjim političkim procesima u njihovoj državi? Zapadni izaslanici guraju Kosovo da preda dio svoje suverenosti kroz naduvanu asocijaciju zemlji Srbiji – državi koja se još ne miri sa svojim granicama i koja je dva puta u 20. vijeku pokušala genocidom da “riješi kosovsko pitanje”.

Beograd je u posljednjih 10 godina razvio snažan ucjenjivački kapacitet prema Zapadu. Ojačao je rusko sigurnosno, propagandno i ekonomsko prisustvo u Srbiji i Republici srpskoj, te podržava proruski režim Milorada Dodika u njegovim anti-ustavnim, secesionističkim i paradržavnim djelovanjima.

Srbija se naoružala kao država, a radikalizirala, rusificiriala i militarizirala kao društvo. Srbija nije raskinula svoje duboke veze i saradnju sa Rusijom, niti će to ikada uraditi, te je u stanju iskoristiti povoljnu geopolitičku konstalaciju u kojoj bi Rusija bila u poziciji da podrži buduće pansrpske secesionističke pa i oružane avanture u regionu.

Srbija je uspijela da se naoruža toliko da bude nedodirljiva za NATO, tačnije nabavkom kineskih i ruskih protivvazdušnih sistema Beograd je podigao prag tolerancije na prijetnju silom koja bi eventualno dolazila sa Zapada kao sredstvo odvraćanja i pritiska. Drugim riječima Zapad nema načina da projektuje silu na Srbiju na način da bi ga iko u Beogradu ozbiljno shvatio.

Razlog nije samo u naoružavanju Srbije već i u nejedinstvu zapadne alijanse i nevoljnosti pojedinih članica NATO ali i političkih aktera u Evropi, poput Orbanovog režima, konzervativnih i ultradesničarskih partija, da glasaju za bilo koju prisilu prema Srbiji. Srbija uspješno okuplja evropske desničarske partije i pokrete od Urala do Atlantika, i dobro je pozicionirana u toj neofašističkoj internacionali, to je državni projekat u koji se ulaže.

Zapadna alijansa je svjesna da Srbija i pansrpski nacionalizam imaju kapacitet, resurse, fanatizam i volju da demonstriraju silu pa i zapale manji ili veći oružani sukob na Balkanu ako se procjeni da je to u interesu ili se osjeti da je trenutak sad ili nikad. U kompleksnoj globalnoj situaciji Zapadu treba stabilan Balkan, a svjestan je da od Srbije neće preko noći postati demokratska država čiji su vanjskopolitički i vrijednosni orijentiri poravnati sa vrijednostima zapadnog slobodnog i demokratskog društva.

Možda u svemu ovome treba tražiti razloge zbog čega Zapad povlađuje Srbiji, pokušava je bar privremeno zadovoljiti, umiriti, učiniti da se Beograd barem na nekim pitanjima odvoji od Rusije, bar dok traje aktivan rat u Ukrajini i dok su kinesko-američki odnosi ovako zategnuti. Rusija bi uz pomoć radikalizirane Srbije i Republike s
srpske zaista mogla lako zapaliti novi front u Evropi.

Postoji mogućnost da se krajem 2024. i početkom 2025. steknu uslovi za savršenu političku oluju, koja bi pogodovala izbijanju sukoba na Balkanu.

Geopost: Na šta konkretno mislite?

Šušnica: U toku su osjetljivi pregovori između Pekinga i Vašingtona u kojima američka administracija pokušava deeskalirati tenzije i pridobiti Kinu za mirovni plan sa kojim bi Putin bio zadovoljan. Istovremeno pokušavaju kupiti vrijeme i odvratiti Kinu od eskalacija, jer SAD i zapadni saveznici imaju problem da istovremeno naoružavaju Ukrajinu i Tajvan i dugoročno održe popunjenost svojih skladišta. Rat u Ukrajini se već godinu dana vodi kao “rat iscrpljivanja” u kojem presuđuju tri faktora: volja na bojištu, povećanje vlastite vojne proizvodnje i degradiranje vojne proizvodnje i resursa protivnika.

Ukrajinci su pokazali borbenu volju, te odlučnost da povećaju lokalnu vojnu proizvodnju i da u skladu sa svojim mogućnostima degradiraju vojne resurse Rusije. No zapadna alijansa još nije pokazala ni jedinstvo ni volju da multipliciraju sopstvenu vojnu proizvodnju u obimu koji će dati Ukrajini i posredno Zapadu stratešku prednost. O koliko masovnom uvećanju proizvodnje treba da se radi dovoljno ilustruje podatak da je u prvih godinu dana rata u Ukrajini potrošena trinaestogodišnja proizvodnja antioklopnog sistema Javelin. Zapadna skladišta se ubrzano prazne, procedure nabavke su komplikovane, usitnjenje i dugotrajne, a odbrambeni planovi i nastojanja zapadnih vlada su pod stalnim kritizerskim napadima podjednako i ultradesničara i ljevičara. Proizvođači vojne opreme traže dugoročne finansijske garancije da podignu nove proizvodne pogone. Javna mnjenja u Evropi su podijeljenja i većinski protiv povećanja vojnih budžeta na štetu komfora.

Zapadne vlade smatraju da će sankcijama degradirati rusku ekonomiju, vojnu mašineriju i proizvodnju, ali činjenice govore suprotno. Ruski BDP je u 2022. pao za oko tri odsto (ukrajinski za više od 30 odsto), a u 2023. se očekuje rast ruskog BDP. Ruska skladišta su krcata starog i niskotehnološkog oružja koje je potpuno adekvatno za rat iscrpljivanja i totalnog razaranja. Rusija uspijeva da zaobiđe sankcije gotovo na svakom planu, a naročito u pogledu vojne proizvodnje. Elektronske komponente, poluproizvodi i sirovine, pa i gotovi borbeni sistemi se neometano nabavljaju iz Kine, Indije, Irana, Srbije, pa i Turske. Od bivših sovjetskih republika, azijskih i afričkih zemalja se otkupljuje sovjetska tehnika ili oprema koja je do nedavano prodavana u te zemlje. Zapad jednostavno nije uspio degradirati, pa čak ni značajnije usporiti vojnu proizvodnju u Rusiji, a s druge strane nema političku riješenost da urgentno i masovno poveća vlastitu.

Ukoliko se ne desi čudo, ukrajinska protivofanziva neće uspijeti pomjeriti ruske snage, a sa druge strane sve su izglednije šanse za novu rusku ofanizivu na istočnom frontu, u Harkivskoj oblasti preko rijeke Oskil, gdje Rusi mjesecima gomilaju opremu i vojsku. To je glavni razlog zbog čega je Vašington isporučio artiljerijsko kasetno oružje Ukrajini, jer bi to moglo prvo odvratiti Ruse od napada, ili pak pomoći Ukrajini da se odbrani a da pri tome zadrži ofanzivnost svojih snage na južnom frontu.

Sve navedene okolnosti, plus odsustvo značajnijih postignuća na bojištu, uz činjenicu da je 2024. godina superizbora u ključnim državama, upućuje da će ipak 2024. biti godina primirja, htjeli to Ukrajinci ili ne, naravno ukoliko Vašington nađe načina da Putina dovede za sto.

Zato zapadni saveznici ne srljaju u povećanje vojne proizvodnje, jer niko nije siguran šta donosi 2024. Tu su američki opšti izbori, izbori za EU parlament, zatim ruski predsjednički izbori i bjeloruski parlamentarni, turski lokalni izbori, dok su britanski opšti izbori početkom 2025.

Na Balkanu se održavaju lokalni izbori u Bosni, parlamentarni izbori u Hrvatskoj i Sjevernoj Makedoniji, predsjednički u Rumuniji i Moldaviji, dok će u azijsko-pacifičkoj regiji biti održani opšti izbori na Tajvanu, Južnoj Koreji i Australiji. Zapovjednik američkog ratnog vazduhoplovstva General Minihan je početkom ove godine izjavio: “Nadam se da sam u krivu, ali mi osjećaj govori da ćemo biti u ratu 2025. godine. Američki predsjednički izbori su 2024. i priuštićemo kineskom predsjedniku Siju Ameriku rastrešene pažnje. Tajvanski predsjednički izbori su 2024. i priuštićemo Siju razlog za napad”.

Geopost: Kažete da će naredna godina biti godina primirja, hteli to Ukrajinci ili ne. Dakle, i po cenu odricanja od nekih teritorija?

Šušnica: Primirje u Ukrajini, daje Vašingtonu predah i prostor za bavljenje Kinom, ali i oslobađa Moskvi ruke kako bi se nastavila ozbiljnije baviti Balkanom, Sahelom i Bliskim Istokom.
Okupirane oblasti u Ukrajini ostale bi u ruskim rukama, djelovale bi kao bafer zona, dok bi se uz liniju fronta uspostavio demilitarizvani pojas.

S druge strane, Ukrajina bi dobila priliku za obnovu koja će po najskromnijim procjenama koštati 360 biliona dolara. Kijev bi dobio čvrste sigurnosne garancije od NATO-a i utrti put ka EU, te priliku za izgradnju i ojačavanje demokratskih institucija, vladavinu prava, digitalizaciju i modernizaciju vladinog sektora i društva. To bi mogla biti nova definicija pobjede, koja će ići uz gorku pililu de facto, ali ne i de jure, pristajanja na okupaciju dijela svoje države.

Ukrajinska odluka, kakva god da bude, bi ustvari bila kritičan momenat koja bi ili na duže odgodila širenje ovog evroazijskog rata ili bi u sadejstvu sa drugim okolnostima pokrenula savršenu oluju koja bi počela širiti sukob na Balkan, Baltik, Crnomorski bazen, Tajvan, itd.

Geopost: Takav scenario zapravo je nešto što priželjkuju ruski igrači u regionu, zar ne?

Šušnica: Globalne okolnosti idu u korist Putinovom režimu i njegovim trabantima na Balkanu. Promjena globalne političke paradigme od liberalnog i multilateralnog poretka i ljudskih prava ka suvoj 19.-vjekovnoj realpolitici, bilateralizmu, izolacionizmu, normalizaciji i rastu ultradesničarke i konzervativne agende, uz globalno jačanje Kine i agresivni povratak ruske militantne despotije na svjetsku scenu – sve su to okolnosti u kojima Srbija vođena pansrpskim nacionalizmom izvrsno pliva.

Agresija na Ukrajinu, kratkoročne slabosti ruske vojske i države, jesu poremetili planove i očekivanja Beograda, ali ih to nije odvratilo od tri strateška cilja Srbije u regionu, a to su – priznata samostalna država Republika srpska isprva u Bosni, kao uniji država, kasnije nezavisna; identitetsko i političko potčinjavanje Crne Gore preko crkve, medija i marionetskih političkih partija te pansrbijanizacija Crnogoraca; i ukoliko se ne može podijeliti odmah, onda kontrola nad Kosovom putem zakonski utemljene tzv. “zajednice srpskih opština” čiji state-building će ići u pravcu ili razaranja države Kosovo iznutra ili otcjepljenja.

Geopost: Aleksandar Vulin, šefa BIA i ključni deo Vučićevog antidemokratskog, antizapadnog projekta je sankcionisan od strane SAD. Većinska Srbija, ipak, grčevito brani tog i takvog Vulina i vlasti traže od Amerikanaca dokaze za navedene razloge sankcionisanja. Kako na sve to gledate?

Šušnica: Vulin je dvorska luda i igračka Vučićevog režima, ali to ga ne čini manje opasnim. I takav kakav jeste on je ipak bitan šaraf zvaničnog Beograda koji radikalizira Srbiju i region i direktno ugrožava mir u regionu. On je i postavljen na tako značajnu poziciju da bi njegove fantazmagorije dobile na snazi, ali i da bi štitio unosne poslove Vučićevog režima. U nekom potencijalnom scenariju oružanih sukoba ovakav psihološki profil se obično nađe na čelu kampanja masovnih zločina protiv humanosti, ali njegovo odsustvo organizacionih, sigurnosno-obavještajnih i vojnih vještina i liderskih sposobnosti, ga čine manje opasnim i više štetnim za vlastitu državu.

Sankcije Vulinu jesu direktno vezane za Kosovo i nedavno nasilje u režiji srbijanskih bezbjednosnih struktura i ruske agenture na sjeveru. Indirektno su vezane za prorusku agendu koju Beograd provodi u regionu zajedno sa režimom Milorada Dodika.

Ali Zapad kaska za Srbijom. Srbija ne brani Vulina per se, već brani svoje antizapadne, antiameričke, ani-NATO i proruske izbore, dok joj taj isti Zapad povlađuje Srbiji, gleda joj kroz priste i bez ikakvog osnova proglašava je liderom u regionu. Vulin je tu samo zli klovn koji je namjerno stavljen u centar pozornice simboličkog sukoba, koji pravi buku Ii odvraća pogled od suštinski bitnih aktivnosti zvaničnog Beograda. Na kraju može biti iskorišten i kao čip u pregovorima oko Kosova, kao što u tim pregovorima Srbija koristi pitanje sankcija Rusiji ili činjenicu da prodaje oružje i opremu i Ukrajini i Rusiji istovremeno.

Geopost: Vulin je nedavno dvema studentkinjama iz Sarajeva, koje su optužene da su veličale zločine i haške osuđenike na društvenim mrežama na dan kada se u Srebrenici obeležavala 28-godišnjica genocida, omogućio nastavak školovanja u Beogradu. Da li je sa takvom Srbijom moguće pomirenje u koje stalno ubeđuju ne samo vlasti u Crnoj Gori, već i nove vlasti BiH ali i međunarodna zajednica?

Šušnica: Sretan je onaj koji je ovim iznenađen. Lično žao mi zbog izbora koji su načinile te dvije mlade osobe, ali ima vremena, kajaće se. Od Petra Kočića pa do njih dvije danas, postoji niz Srba i Srpkinja koji su se, prije ili kasnije, tiho ili javno, na slobodi, u zatvoru ili na psihijatrijskoj klinici pokajali jer su svoje živote stavili u službu i pogon političkog Beograda.

Drugi dio pitanja bi ilustrovao jednom vinjetom. Znate kada će mostovi mira i prijateljstva od susjeda prema Srbiji biti najvelelpniji? Pa kada se budu počeli graditi preko dubokih korintskih kanala koje u međuvremenu treba iskopati. To je formula opstanka uz ovu i ovakvu Srbiju. Žao mi je, ali niko za to nije više zaslužan od same države i crkve Srbije.

Geopost: Imaju li aktuelni protesti protiv nasilja u Beogradu potencijala da doprinesu promenama? Svi su jedinstveno PROTIV Vučića ali nije jasno ZA šta su.

Šušnica: Nažalost ti protesti nemaju snagu da se politizuju i budu nešto više od građanske osude nasilja. Razloge treba tražiti u nepostojanju ideološke alternative Vučićevom režimu i politici koju vodi SNS, crkva Srbije i institucije pod njihovom kontrolom.

Vučić izvanredno vlada catch-all pristupom, pa čak i ako ne pridobije sve u svoj tabor, on je svojom retorikom, pojavom i medijsko-botovskim aparatom uvjerio cijelu Srbiju da zastupa sva politička stajališta korisna za Srbiju po svim pitanjima, odjedanput i svugdje.

Time on fragmentira alternativna razmišljanja i opozicione tendencije, sprečava ukrupnjavanje i otupljuje oštricu kritike prema sebi, pogotovo po pojedinim pitanjima.

Evo uzmite za primjer pitanje Draže Mihajlovića i četništva.

Opozicija u Srbiji po ovom pitanju praktično ne postoji. Ubjedljiva manjina javne inteligencije Srbije oštro kritički osuđuje pokloništvo većinske Srbije prema čovjeku koji je ne samo kolaborant nacističkog okupatora već i ratni zločinac, i takvi kada se politički organizuju ne mogu preći prag.

U međuvremenu kult četništva i revizionistička laž o Draži i četnicima kao antifašistima i borcima otpora je toliko duboko prodrla u društvo da imate pripadnike LGBT populacije koji slave četništvo, sudije i pravnike koji nemaju ništa protiv rehabilitacije najgorih četničkih zločinaca. Imate pojedine ugledne opozicione figure koji mediokritetski prilaze pitanju Draže Mihajlovića sa humanitarne strane pa eto s puno razumjevanja zalažu se da svako treba da mu se zna za grob, a ne pitaju se pri tome gdje su grobovi njegovih žrtava i šta će biti kada njegov grob postane novo svetilište mladih u Srbiji.

Mnogi politički akteri i mediji koji i nisu skloni četništvu, ne žele se outovati jer se boje da će izgubiti glasače, publiku, pa onda srednjače, ignorišu, ćute. I tako je po gotovo svim gorućim pitanjima.

I za režim i za većinu opozicije Crna Gora je srpska država a Crnogorci su Srbi, dok je Milo Đukanović posljednji komunistički diktator i mafijaš.

Isto je i kada je u pitanju genocid i ratni zločini u Bosni.

Režim i većina opozicije negira genocid u Srebrenici, srednjaši ćute ili u javnim istupima izbjegavaju kvalifikaciju zločina, pribjegavaju eufemizmima i simboličkoj trgovini, tipa “i vi ste nas”.

Primjera radi jedan od vođa opozicionog pokreta “Ne davimo Beograd” Dobrica Veselinović je 11. jula posjetio Potočare i dao javnu izjavu u kojoj je izbjegao zločine u Srebrenici nazvati genocidom a kroz svoju izjavu je i provukao svojevrsno opravdanje za svoje prisustvo tu, izrekavši da “ako su Majke Srebrenice išle u Jasenovac, zbog njih smo dužni biti u Srebrenici”.

Šta to znači? Da genocid u Srebrenici ne postoji bez Jasenovca? Da je ne moguće odati poštu žrtvama Srebrenicu koji su pobijeni za života malog Dobrice, dok Majke Srebrenice ne odaju poštu za žrtve Jasenovca koje su pobijene za vakta Dobricinog pradjede?
I uz put budi rečeno te žrtve Jasenovca nisu Srbijanci, već bosanski Srbi, što je značajna, rijetko nepremostiva razlika? Ili da je možda Dobrica htio da poruči da je Srebrenica rezultat Jasenovca, ili da se bez Jasenovca ne bi desila Srebrenica?

Prije Dobrice u Potočare je došao sa sličnim porukama sam Vučić, izbjegavajući pri tome da izgovori riječ genocid, odavajući poštu žrtvama zločina kojeg negira. Naravno lider opozicije je izbjegao i da jasno artikuliše ko su i osudi zločince, ili da na primjer jasno locira političku odgovornost Srbije za genocid, a kamoli da osudi političke i intelektualne stratege tog zločina. Samo na ovom primjeru se jasno vidi koliko opozicija u Srbiji ideološki blijeda, neartikulisana, ali i kukavička, nerijetko i cinična i zlonamjerna.

PODACI ALIŠE KERNS DOBRO POZNATI CRNOGORSKIM I BOSANSKIM DRŽAVNIM GRANIČNIM AGENCIJAMA

Geopost: Pomenuli ste crkvu Srbije kao remetilački faktor na putu ka istinskom pomirenju u regionu. Ako i kada u nekoj budućnosti, dođe do promena u Srbiji da li bi mogli očekivati da crkva SPC bude prvi kandidat za rasformiranje? Koliko je to moguće očekivati od srpske opozicije? Povodom nedavnih optužbi britanske poslanice Ališe Kerns za šverc oružja iz Srbije na Kosovo dobar deo opozicije je stao na stranu crkve kao i mnogo puta ranije kada se takne crkva.

Šušnica: Podaci koje je iznijela britanska poslanica su jako dobro poznati crnogorskim i bosanskim državnim graničnim, policijskim i obavještajnim agencijama, i kada je u pitanju oružje, i kada je u pitanju devizna gotovina, zlato, ukradeno kulturno-istorijsko nasljeđe, umjetnine, ali i kada je pitanju logistika nelegalnog i tajnog ulaska i izlaska bezbjednosno interesantnih osoba, ruskih agenata, pripadnika srpskih i ruskih militantnih i ekstremističkih grupa u susjedne zemlje. Ta crkva je bila najveći logističar, krijumčar oružja i novca za plaćanje medija i proksija u svim velikim hibridnim operacijama u Crnoj Gori od protesta 2015. preko pokušaja državnog udara 2016. do litija 2020.

Mora se imati u vidu da je Crkva Srbije posljednji relikt bivše Jugoslavije pod kontrolom Srbije i za tu državu obavlja tri velike uloge u tzv. “srpskom svetu”. Prva je ideološka i asimilatorska. Crkva Srbije je najsnažniji drajver ideje velike Srbije i pansrpskog nacionalizma i platforma preko koje je započeta srbizacija bosanskih, hercegovačkih i crnogorskih pravoslavaca u 19. vijeku, a danas se vrši asimilacija Crnogoraca u Srbe i Srbo-Crnogorce, te brutalna krađa i falsifikovanje crnogorske i bosansko-hercegovačke istorije, kulturno istorijskog i vjerskog nasljeđa.
Druga je paradržavna. To je državna crkva, u službi državnih interesa Srbije. Ona služi i kao obavještajno-sigurnosna platforma, i kao krijumčarsko-kriminalna mreža pogodna da se zaobilaze sigurnosni aparati susjednih država, kao izvor finansiranja političkih proksija i srpskih ekstremističkih grupa u susjednim državama.
Treća uloga je viktimizacijska, gdje je crkva preuzela monopol nad srpskim žrtvama, grobovima i kostima, svima i suvgdje, u cilju prikazivanja Srba kao najugroženijeg naroda na Balkanu, a tzv. “srpskog pitanja” kao neriješenog. Država Srbija se nikada neće odreći ovakve crkve kao svog instrumenta. Nikada.

Geopost: Dakle, u toj crkvi ne “stanuje” Isus Hrist i ne važe božije zapovesti…

Šušnica: U čisto religijskom smislu, crkvu Srbije je sve teže poistovjetiti sa hrišćansom crkvom koja se snažno i odlučno udaljila od Hristovog zavjeta i potpuno posvetila kultu kosovskog i militantnog vidovdanskog zavjeta.
Srpska crkva je mjesto rađanja jedne specijalne forme svetosavskog nacionalizma i bogomoljačkog klerikalizma koji su osvojili cijelo društvo i sve institucije države, uključujući i vojsku. Prisutna je na cijelom zapadnom Balkanu.

Jednostavno Srbija nije i ne može i zadugo neće biti Belgija, niti će crkva u Srbija još zadugo biti odvojena od države i postati pristojna hrišćanska crkva. I svi susjedi Srbije trebaju da projektuju svoje realističke političke ciljeve, strategije i očekivanja sa ovim činjenicama. I Bosna, i Kosovo, a posebno Crna Gora moraju pripremiti svoje građane da će borba za vlastitu kulturnu, identitetsku, vjersku, političku suverenost i nezavisnost od Srbije i pansrpskog i ruskog uticaja trajati decenijama i da se u tu svrhu moraju ujediniti u zajedničke regionalne inicijative, ali i što prije ući u euroatlantske zajednice.

Geopost: Hoće li, kako pojedini predviđaju, rasplet kosovskog čvora ići na štetu drugih država u regionu, prvenstveno BiH, Crne Gore?

Šušnica: Beograd je trenutno centralna tačka gdje se povezuju sve velike sigurnosne i političke krize na Balkanu, a u Beogradu centralna tačka je kompleks obavještajne zajednice, crkve i konzervativne inteligencija Srbije.

Zajednički imenitelj kriza na Kosovu, u Bosni i Crnoj Gori je upravo Srbija i njena mini-imperijalna politika pansrbizma sa osloncem na Rusiju – sa agresivnom propagandom, osvajanjem medijske i političko-izborne scene susjeda, sa svakodnevnom viktimizacijom i grubom eksploatacijom bosanskih, kosovskih i crnogorskih Srba, sa ofanzivnim lobiranjem i potkupljivanjem stranih diplomata i službenika međunarodnih organizacija, sa svekodnevnim negiranjem zločina počinjenih u ime sprstva i Srbije, sa negiranjem suverenosti i identiteta susjednih naroda, sa drskim demonstracijama sile, prijetnjama secesijom i izazivanjem nasilja. To je strategija svakodnevnog ucjenjivanja Zapada krizama u regionu.

Mislim da sam u prethodnim odgovorima djelomično dao i odgovor na ovo pitanje. To pitanje nadoknađivanja Kosova sa teritorijom susjedne države je lažno pitanje i služi distrakciji političkih protivnika. Beograd ne ide ka međunarodnim akterima i javnosti sa tako naivno postavljenim teritorijalnim “trgovinama”.
Uzmite samo koliko dugo i pomno je pripreman prijedlog podjele Kosovo, tj. zamjene sjevera Kosova za jug Srbije, koliko dugo se pripremao Tači da pristane na isti, pa simpatije Trampove administracija za sam plan. I opet ništa. Evropa je osjetljiva za teritorijalne zamjene, pogotovo sada. To ne znači da će uvijek ostati takva.

Politika Srbije je maksimalistička i na kraće i na duže staze, ali zahtjevi i taktika na lokalu nisu. Moramo razumijeti da Beograd radi filigranski i lokalno, jer za to ima jaku ideološku osnovu, političku volju i velike resurse oličene u crkvi, obavještajnom aparatu, medijima i politički organizovanoj srpskoj zajednici u svakoj od targetiranih država. Srbija plete mrežu okolnosti i proizvodi male lokalne krize, sklapa i raskida partnerstva, podkupljuje potencijalne saveznike, kompromituje političke protivnike, kako bi ostvarila lokalne poluge moći i uticaja, i vrlo konkretne pregovaračke adute. Ne uspijevaju uvijek da izađu kao dobitnici i tome najbolje svjedoče potezi kosovske vlade pod vodstvom Kurtija.
Kurti je jednostavno rečeno nadigrao Vučića, našao prostor da iskoristi ograničenja srbijanskog pristupa. Na kraće staze, Beogradu bi insistiranje na trgovini “Kosovo za Republiku srpsku” samo štetilo. Zašto bi to radili kada je Republika srpska de facto njihova, Crna Gora također, kao i sjever Kosova.