5. Aprila 2024.

Sarajevo – postavka više od 15.000 pari cipela u znak sjećanja na ubijene građane

Uz hiljade cipela postavljenih u Sarajevu, glavnom gradu Bosne i Hercegovine odaje se počast ubijenim građanima opkoljenog Sarajeva i poginulim braniocima Armije i MUP-a RBiH.

Danas je upriličen centralni događaj projekta “Stazom sjećanja” koji je organizovao Memorijalni centar Sarajevo u saradnji s Gradom Sarajevo.

Građani su se ranije okupili kod Spomenika ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva, odakle je počela šetnja u tišini kroz ulice Maršala Tita, Ferhadija, Sarači do Baščaršije gdje je postavljena centralna bina.

Duž rute kretanja učesnika šetnje, postavljene su donirane cipele koje simbolizuju ubijene građane opkoljenog Sarajeva i poginule branitelje Armije i MUP-a RBiH, kao i panoi kod kojih su se svi građani i turisti, mogli informisati o načinu života u opkoljenom Sarajevu, borbi građana za preživljavanje, duhu koji uprkos stalnoj paljbi agresori nisu mogli ubiti.

Direktor Memorijalnog centra Sarajevo Ahmed Kulanić podsjetio je da su u proteklom periodu, zahvaljujući građanima Sarajeva, prikupili više od 15.000 pari cipela.

“Dobili smo i određeni kontigent vojnih čizama, koje zajedno čine jednu cjelinu. Odziv građana je zadovoljavajući. Postavka će svoje trajno mjesto naći u sklopu memorijalne šume, koju Memorijalni centar gradi u budućnosti. Na taj način će se trajno sačuvati sve uspomene na period agresije, period opsade Sarajeva”, pojasnio je Kulanić.

Kako je kazao, iza svakog para cipela stoji jedan život koji je ugašen.

“To je poruka koju možemo izvući i za svijet. Danas opet svjedočimo ubijanju nevinih građana, posebno ubijanju djece”, dodao je Kulanić.

Gradonačelnica Sarajeva Benjamina Karić podsjetila je da se danas obilježava 32. godišnjica od početka opsade Sarajeva.

“Najteže opsade u historiji modernog ratovanja. Vidimo da 2024. godina i u Evropi i svijetu ne postaje sigurnija, da svijet ne postaje sigurniji i bolje mjesto za život. Zato danas, iz našeg slobodarskog Sarajeva, na godišnjicu početka opsade, šaljemo poruke mira. Želimo da u trenutku kada se nalazimo ispred spomen-obilježja ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva, nijedno dijete više u Gazi, Ukrajini ili bilo gdje u svijetu, ne bude ubijeno”, poručila je Karić.

Navela je da danas u Sarajevu imamo jedinstvenu “Stazu sjećanja”.

“Cipele koje simboliziraju nasilno prekinute živote naših ubijenih sugrađana tokom opsade, postavljene su u čitavom gradu. Staza sjećanja je tu da opomene nove generacije da se obrazovanjem, znanjem i kulturom sjećanja moraju boriti za bolje Sarajevo i stabilnu i jaku državu Bosnu i Hercegovinu. Danas je prilika da se prisjetimo i svih onih koji su živote dali da bi mi danas imali državu, i koliko smo sretni da živimo u slobodi, što imamo svoj grad i svoju domovinu Bosnu i Hercegovinu. Nadam se da će fotografije koje danas šaljemo iz evropskog i slobodarskog Sarajeva biti opomena čitavom svijetu”, dodala je Karić.

Aliji Hodžiću, potpredsjedniku Udruženja roditelja ubijene djece opkoljenog Sarajeva, tokom opsade ubijena je kćerka Jasmina.

“Imao sam jedinu kćerku Jasminu, zločinci su je ubili. Prokleta granata, jedna pa druga. Faktički su je izrešetali. Vjerovatno je takva sudbina bila”, kazao je Hodžić.

Kako je kazao, danas postavljena “Staza sjećanja” je podsjetnik na zločine koji su počinjeni u ovom gradu i državi.

“Ja ovu obuću vidim kao da su oni živi, kao da sada idu sa nama. Oni su tu, oni opominju ovaj narod”, dodao je Hodžić.

U centralnom događaju “Stazom sjećanja” učestvovali su i izvođači: Lejla Jusić, Ivan Ščitinski, vokalni ansambl “Pro Musica”, hor Srednje muzičke škole Sarajevo, ženski vokalni ansambl “Corona”, hor “Šapat srca” te dječiji hor “Mali slavuji” koji je prigodnim izvedbama odao počast svim ubijenim građanima opkoljenog Sarajeva.

Izvedbe su organizovane duž rute kretanja kolone učesnika na sljedećim lokacijama: Spomenik ubijenoj djecu opkoljenog Sarajeva 92-95, terasa Vječne vatre, plato kod Tržnice, plato kod Katedrale, križanje ulica Ferhadija i Velika avlija Laure Papo Bahorete, ulica Sarači kod Begove džamije i Baščaršija.

Tokom realizacije projekta “Stazom sjećanja” građani, javna preduzeća, udruženja i institucije vlasti donirali su cipele. Cipele su prikupljane na punktovima koje je ustupio KJKP RAD, ali i na mnogim frekventnim lokacijama u Sarajevu u čemu su nam pomogli brojni volonteri koji su se prijavili da budu dio ovog projekta i daju svoj doprinos.

Projekat su podržali i učenici škola u Kantonu Sarajevo, vlasti, javna preduzeća, udruženja, ali i brojni građani od kojih je većina podijelila s našim vrijednim volonterima i priču o cipelama koje doniraju, a koje su nerijetko nosili tokom rata ili simbolizuju nekoga njima bliskog ko je tokom opsade Sarajeva ubijen.

Njihove priče mogu se potražiti na društvenim mrežama Memorijalnog centra Sarajevo.

32. godišnjica opsade Sarajeva: Svakodnevna ubistva i izgladnjivanja trajala su 44 mjeseca

Opsada Sarajeva bila je jedna od najdužih opsada u historiji modernog ratovanja i najduža opsada jednog glavnog grada ikada, a na današnji dan građani Sarajeva prisjećaju se 32. godišnjice svakodnevnih patnji i stradanja.

Opsada Sarajeva je trajala ukupno 44 mjeseca ili 1.425 dana, od 5. aprila 1992. do 29. februara 1996. godine, što je tri puta duže od opsade Staljingrada u Drugom svjetskom ratu.

U prosjeku je 329 projektila ispaljivano na Sarajevo dnevno, dok je sveukupno ispaljeno oko 50.000 tona artiljerijskih projektila na grad. Ove brojke same po sebi pokazuju svu strahotu ratnih razaranja u Sarajevu tokom opsade.

Tokom opsade poginuo je 11.541 građanin Sarajeva, među njima 1.601 dijete.

– Civilne žrtve –

Prve civilne žrtve opsade Sarajeva Suada Dilberović i Olga Sučić ubijene su 5. aprila na mostu Vrbanja, koji sada nosi ime po njima Most Suade i Olge, dok je posljednja žrtva opsade Sarajeva bila je Mirsada Durić, koja je poginula u napadu na tramvaj 9. januara 1996. godine, kod Zemaljskog muzeja.

Tokom opsade svakodnevno su granatirani kulturni, vjerski, obrazovni, stambeni objekti, ali i pijace, redovi za hljeb, vodu…

Potpuno je uništena i spaljena Nacionalna i univerzitetska biblioteka poznatija kao zgrada Vijećnice, glavna Pošta, Olimpijska dvorana Zetra, Olimpijski muzej, Orijentalni institut, zgrada dnevnog lista “Oslobođenje” u Nedžarićima, gradsko porodilište “Zehra Muidović” u naselju Jezero.

Teško su oštećene i brojne zgrade, kao što je zgrada RTV dom, a na stambene objekte na Alipašinom Polju ispaljivane su čak i modifikovane rakete teške više stotina kilograma.

Sve vrijeme opsade bili su rijetki periodi kada je u Sarajevu bilo električne energije, a vode skoro nikako.

Posebne strahote građani Sarajeva prolazili su tokom zime kada je u sve te patnje i nedostatak hrane, struje i vode nedostajalo i ogrjeva. Sve je to bio razlog da su tokom rata u Sarajevu posjećena brojna stabla, dok su mnoge porodice ostajale bez namještaja, odjeće i knjiga koje su korištene za bilo kakvo zagrijavanje.

Samo jedan od masakara bio je onaj u Ferhadiji, tadašnjoj ulici Vase Miskina poznatiji i kao sarajevski masakr u redu za hljeb.

Artiljerijski napad za vrijeme opsade 27. maja 1992. godine izvele su snage vojske RS-a sa položaja iz pravca Borija odakle su ispaljene tri granate koje su eksplodirale među civilima koji su u redu čekali hljeb u Ulici Vase Miskina (današnja Ferhadija), glavnoj sarajevskoj ulici. Tada je poginulo 26, a ranjeno 108 građana Sarajeva.

Poznati su masakri i u redu za vodu. Masakr u ulici Halači u blizini Daira na Baščaršiji u Sarajevu dogodio se 23. godine 1992. godine tokom opsade Sarajeva. Tog dana je granata ispaljena sa srpskih položaja ubila osmero, a teže ranila troje civila u povijesnom i kulturnom centru Sarajeva koji su čekali u redu za vodu.

Od eksplozije granate ispaljene s položaja vojske RS-a na red za vodu kod Sarajevske pivare 15. januara 1993. godine poginulo je osam, a ranjeno 19 Sarajlija.

Pijaca i zatvorena tržnica Markale u starom dijelu Sarajeva, granatirane su u dva navrata. Prvi put, od eksplozije granate na pijaci Markale, 5. februara 1994. godine, ubijeno je 68, ranjena 144 civila. U masakru na samom kraju rata, 28. augusta 1995. godine, kod Gradske tržnice Markale poginulo je 43, ranjena su 84 civila.

– Masakri i nad djecom –

Nisu bila pošteđena ni djeca u školama. U naselju Alipašino Polje, na Trgu ZAVNOBIH-a, nalazile su se prostorije Osnovne škole “Prvi maj“ (danas OŠ “Fatima Gunić“), koja je granatirana 9. novembra 1993. godine. Od gelera koji su ušli u učionicu kroz male otvore između zaštitne betonske pregrade, poginula je učiteljica Fatima Gunić i troje učenika, a ranjen je 21 civil.

Počinjeno je i nekoliko masakara u sarajevskom naselju Dobrinja koje je tokom rata gotovo bilo odsjećeno od ostatka grada.

Prvi masakr se desio 1. juna 1993. godine u naselju Dobrinja III, kada je od dvije minobacačke granate ispaljene sa srpskih položaja, na mjestu između ulice grada Bakua i Trga djece Dobrinje, ubijeno 15, a ranjeno 80 civila, uglavnom djece. Granate su ispaljene na mjesto gdje se odigravao malonogometni bajramski turnir.

Drugi masakr na Dobrinji dogodio se 12. jula 1993. u ulici Hakije Turajlića 37, kada je od minobacačke granate ispaljene od srpskih položaja, u redu za vodu stradalo 13 civila, a 15 ranjeno.

Nakon toga su dva masakra u redovima za vodu, kada su srpske snage granatama pogodile ljude koji su čekali da kanistere ispune vodom, s obzirom na to da je srpska vojka prethodno prekinula dotok vode. Prvi masakr se dogodio 21. juna 1995. godine. Tada je iz pravca Nedžarića ispaljena granata koja je pogodila Osnovnu školu “Skender-Kulenović”, u kojoj je veliki broj ljudi čekao u redu za vodu. Tom prilikom je ubijeno sedam, a ranjeno 12 ljudi, dok se drugi masakr dogodio 21. jula 1995. Tada je ubijeno šest, a ranjeno petnaest civila.

Masakriranje civila u opkoljenom Sarajevu na mjestima masovnog okupljanja ljudi, poput okupljanja u redu za vodu, u redu za hljeb te na tržnicama bila je uobičajena praksa tadašnje vojske Republike srpske koja je zajedno sa pomagačima držala Sarajevo pod opsadom.

Dešavali su se čak i masakri na grobljima, u vrijeme ukopavanja ubijenih, odnosno umrlih.

Masakr se dogodio i 28. septembra 1992. godine u sarajevskom naselju Boljakov Potok, općini Novi Grad, okom kampanje granatiranja Sarajeva. Tog dana je granata ispaljena sa srpskih položaja ubila devet civila koji su se okupili na dženazi Fatime Jusić na mjesnom mezarju, a dvadeset teže ili lakše ranila.

– Presude –

Mnogi građani ubijeni su ili ranjeni hicima iz snajpera, prelazeći gradske raskrsnice ili u svojim domovima.

Međunarodni krivini tribunal za bivšu Jugoslaviju je za terorisanje građana Sarajeva na doživotnu kaznu zatvora osudio Stanislava Galića, nekadašnjeg komandanta Sarajevsko-romanijskog korpusa vojske Republike srpske. Na zatvorsku kaznu od 29 godina osuđen je Galićev nasljednik na čelu Sarajevsko-romanijskog korpusa VRS-a Dragomir Milošević.

Za teroriziranje civila u Sarajevu snajperskim i artiljerijskim napadima, uz ostalo, bivši predsjednik Republike Srpske i vojni vođa VRS-a Radovan Karadžić osuđen je na doživotni zatvor.

Na istu kaznu zatvora prvostepeno je pred Haškim tribunalom, uz ostalo, za teroriziranje civila u Sarajevu snajperskim i artiljerijskim napadima osuđen komandant VRS-a Ratko Mladić.

U presudama MKSJ-a je utvrđeno kako su jedinice Sarajevsko-romanijskog korpusa VRS-a namjerno gađale civile sprovodeći kampanju terora koja je za cilj imala da izvrši pritisak na vlasti u Sarajevu.