Zahvaljujući pobuni mobiliziranih Bošnjaka, Villefranche prvi grad u Francuskoj koji je oslobođen od nacističke Njemačke

Delegacija Rijaseta Islamske zajednice (IZ) u Bosni i Hercegovini, na čelu sa vojnim muftijom Hadis-ef. Pašalićem, historičarem i članom Sabora Islamske zajednice dr. Aladinom Husićem, te rukovodiocem Odjela za međunarodnu saradnju i bošnjačku dijasporu dr. Dževadom Šuško, učestvovala je na 80. godišnjici od oslobađanja od nacističke vlasti francuskog grada Villefranche.

Na komemoraciji su također prisustvovali čelnici i aktivisti Islamske zajednice Bošnjaka u Francuskoj, prvenstveno džemati Lyon, Pariz i Strasbourg, te predstavnici diplomatskih predstavništava Bosne i Hercegovine u Francuskoj, konzul Muaz Dedajić kao i delegacija iz Hrvatske, pripadnici oružanih snaga Francuske, udruženje veterana, te građani Francuske.

S obzirom na to da su pobunu u ovom gradu 1943. godine vodili Bošnjaci i znatno doprinijeli da se grad oslobodi od nacizma, učešće Rijaseta Islamske zajednice, kao i Bošnjaka općenito, je od velikog značaja.

Za vrijeme Drugog svjetskog rata će se u Villefranche odviti historijski važan događaj u kojem učestvuju mobilizirani Bošnjaci iz Handžar divizije.

Kako je poznato iz historijskih izvora, Njemačka je 1943. godine osnovala SS diviziju u kojoj je bilo oko 5.500 vojnika Bošnjaka, Hrvata i Albanaca. U julu 1943. ta jedinica je poslana na obuku na jug Francuske u grad Villefranche. Pripadnici te jedinice će 17. septembra 1943. organizirati pobunu tokom koje je ubijeno pet njemačkih oficira. Više od 250 pobunjenika odvedeno je u koncentracione logore. Neki koji su uspjeli pobjeći pridružili su se odbrani Francuske.

Ovaj događaj je poseban za historiju Bošnjaka u Francuskoj i za historiju Drugog svjetskog rata općenito. Ovo je prva oružana pobuna u krugu Waffen SS.

-Grad Villefranche je zahvaljući toj pobuni bio prvi grad u Francuskoj koji je oslobođen od nacističke Njemačke i od tada se 17. septembar svake godine obilježava zajedno sa braniteljima Francuske. Tome u čast podignut je i spomenik.

Ovaj događaj vremenom se počeo svojatati od Jugoslavije i od Hrvata iseljenika kao čin antifašističkog pokreta. Kako Bošnjaci nisu imali osviještenu dijasporu i nisu bili upućeni u tokove historije, njihova uloga u oslobađanju prvog grada u okupiranoj Francuskoj za vrijeme Drugog svjetskog rata ostala je zanemarena.

Dolazile su delegacije iz Jugoslavije da obilježe pobjedu nad fašizmom na mjestu “jugoslavenskih žrtava”. Hrvati su govorili o “pobuni Hrvata” i uspjeli osigurati da se u tom gradu imenuje ulica “Avenija Hrvata” koja vodi prema “Livadi jugoslavenskih žrtava”. Pokrenuta je i inicijativa bratimljenja grada Villefranche s Pulom 2008. godine. Objavljuju se knjige; naprimjer 1980. godine Pobuna Hrvata, a zatim 1998. Pobune u Villefrancheu. Uslijedila je i polemika oko nacionalnog identiteta pobunjenika.

Međutim, historičar Xavier Bougarel ispravlja tu iskrivljenu historiju i navodi mnoštvo historijskih izvora u kojima otkriva da je pobunu inicirao i vodio oficir Ferid Džanić porijeklom iz Bihaća. Oficir Džanić je sarađivao s pokretom otpora Francuske (Resistancefrançaise) i s engleskom tajnom službom. Njemački izvori potvrđuju da je Halim-ef. Malkoč, imam te jedinice, osuđen na smrt jer se pridružio pobuni. Podoficir Lutfija Dizdarević je također igrao vodeću ulogu u uspješnoj pobuni, te niz drugih Bošnjaka.

Kako je postalo jasno da su Bošnjaci igrali vodeću ulogu tako se već 2006. godine na obilježavanju govorilo o “mladim Hrvatima i Bošnjacima” koji su dali doprinos za oslobađanje Francuske. Bihać će se pobratimiti s Villefrancheom 2010. godine te su se na komemoraciji počeli pojavljivati i Bošnjaci, među njima i pojedini članovi džemata Islamske zajednice u Francuskoj.

Ove, 2023. godine se obilježilo 80 godina od oslobađanja ovog grada.

Na jubilarnoj komemoraciji obratio se učesnicima i visokim zvanicama vojni muftija Hadis-ef. Pašalić, pri čemu je istakao značaj kontinuiteta obilježavanja pobjede nad fašizmom, te važnost sjećanja na pojedince koji su imali hrabrost da se bore protiv nasilja i nepravde.

Komemoraciju organizira načelnik ovog grada, kojeg je delegacija Islamske zajednice, zajedno sa konzulom Ambasade Bosne i Hercegovine posjetila u njegovom uredu u gradskoj vijećnici, pri čemu je muftija Pašalić uručio načelniku Orcibal poklon sa tradicionalnim setom za serviranje bosanske kahve.

Potom je načelnik lično proveo delegaciju kroz višestoljetno staru zgradu vijećnice, kao i izložbu koja prikazuje eksponate i fotografije vezano za pobunu i oslobađanja od fašizma tog značajnog 17. septembra 1943. godine.

(Preporod.info/MiruhBosne)