Pozdravi Mešu, reci mu da sam nevin: Godišnjica rođenja Meše Selimovića

Mehmed Meša Selimović, pripovjedač, romanopisac i esejist, svevremeni književni velikan i jedan od najvećih pisaca bošnjačke i bosanskohercegovačke književnosti, rođen je 26. 4. 1910. godine u Tuzli, gdje je završio osnovnu i srednju školu.

Godine 1930. upisao je studij srpskohrvatskog jezika i književnosti na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, a diplomirao je 1934. godine. Na fakultetu je dobio nadimak Meša, koji je nakon nekog vremena počeo i sam koristiti. Kao student bio je stipendist društva “Gajret”, pravnog prethodnika današnjeg BZK “Preporod”, koji je u to vrijeme posebno radio na podršci školovanju nadarene bošnjačke omladine. Po završetku studija, 1936. godine vratio se u Tuzlu i radio kao profesor u gimnaziji koja danas nosi njegovo ime te Behram-begovoj medresi. U Tuzli dočekuje i Drugi svjetski rat, gdje boravi prve dvije godine rata, sve do hapšenja zbog sudjelovanja u partizanskom antifašističkom pokretu otpora 1943. godine. Nakon oslobođenja iz zatvora, prelazi na oslobođeni teritorij, gdje je postao član Komunističke partije Jugoslavije i politički komesar Tuzlanskog partizanskog obreda. U ratu se dešava i događaj koji će ga obilježiti za cijeli život, uključujući i njegov književni rad: Krajem 1944. godine Mešin brat Šefkija Selimović, oficir komande Tuzlanskog vojnog područja, osuđen je na smrt strijeljanjem jer je iz magacina GUND-a uzeo krevet, ormar, stolicu i još neke sitnice. Nekoliko dana nakon strijeljanja, šofer UDBA-e Meši je prenio posljednje riječi njegovog brata: “Pozdravi Mešu, reci mu da sam nevin.”

Po završetku Drugog svjetskog rata, bio je profesor književnosti na Višoj pedagoškoj školi (današnjem Pedagoškom fakultetu), a onda, kratko, i na tek osnovanom Filozofskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu. Bio je urednik časopisa Brazda i Život, direktor filmskog preduzeća “Bosna film” i Drame Narodnog pozorišta u Sarajevu, glavni urednik izdavačke kuće “Svjetlost” te predsjednik Udruženja književnika Bosne i Hercegovine, a kratko i predsjednik Saveza književnika Jugoslavije. Također, bio je redovni član ANUBiH i SANU, a za književni rad dobio je i počasni doktorat Univerziteta u Sarajevu te niz drugih priznanja i nagrada: Oredn Republike SFRJ, NIN-ovu nagradu, Šestoaprilsku nagradu Grada Sarajeva, Nagradu “Ivan Goran Kovačić”, Dvadesetsedmojulsku nagradu SRBiH, Nagradu AVNOJ-a,
Njegoševu nagrada… Preminuo je 11. 7. 1982. godine u Beogradu.

U književnosti se javio pripovijetkom Uvrijeđeni čovjek (1947), nakon koje slijedi pripovjedačka zbirka Prva četa (1950), a zatim početni romani Tišine (1961) i Magla i mjesečina (1965), kojima se postepeno afirmira kao pisac. Punu afirmaciju, ali i punu književnu snagu i vrijednost ostvaruje nenadmašnim romanom Derviš i smrt (1966), jednim od najznačajnijih ostvarenja bošnjačke i bosanskohercegovačke književnosti uopće, a potom i romanom Tvrđava(1970), vrlo bliskim romanu Derviš i smrt. Književni opus uključuju mu još i publicističko-kritičku knjigu Eseji i ogledi(1966), studiju Za i protiv Vuka (1967), zbirku pripovijetki Djevojka crvene kose (1970), roman Ostrvo (1974), kao i memoarsku prozu Sjećanja (1976), dok mu je posthumno objavljen nedovršeni roman Krug (1983).

Roman Derviš i smrt suštinski je inspiriran autorovom traumom gubitka brata Šefkije u ratu i uopće razočarenjem u svijet i sistem za koji se pisac nekoć borio, dok u napomeni za roman Tvrđava Selimović naglašava sljedeće: “Ovo je trebalo da bude roman o Mula Mustafi Bašeskiji. Odatle dosta imena i podataka iz njegove Hronike. Ali dok sam pisao, nametnule su mi se i druge ličnosti, naročito Ahmet Šabo, Mahmut Neretljak i Šehaga Sočo. Prva glava je u početku napisana kao ispovijest Mula Ibrahimova, poslije sam sve prenio na Ahmeta Šabu. Tvrđava je pandan Dervišu i smrti. Tvrđava je svaki čovjek, svaka zajednica, svaka država, svaka ideologija. Glavni junak romana, Ahmet Šabo, želi da nađe most do drugih ljudi, da izađe iz tvrđave, jer zna, razdvaja nas i uništava mržnja, održaće nas samo ljubav, ili makar vjera da je mogućno ma kakvo sporazumijevanje među pojedincima i zajednicom. Vođen tom vjerom i željom, on ostaje vedar i moralno čist. Osim Derviša i smrti i Tvrđave, namjeravao sam da napišem i roman o Hasanu iz Derviša i smrti, o vedrom čovjeku koji neobavezno misli i živi, tvrdeći se da ne čini zlo, a ponekad da učini i dobro, iako ne vjeruje da će ljudi ikad biti bolji. Odustao sam, bar zasad, od te namjere, jer želim da napišem roman o našem savremenom životu.” (Meša Selimović, Tvrđava, Svjetlost, Sarajevo, 1970.)

Izvor: biserje.ba